در این مقاله قصد دارم به جای پرداختن به جزیات قابل دسترس بودن یک گوشی خاص, شرحی از آنچه از نظر من در دسترسی نابینایان و کم بینایان به دنیای تلفن های همراه اهمیت دارد بیان کنم. این بحث را با برترین های بازار آغاز می کنم, گوشی های هوشمند که به جد مینی رایانه های قدرتمندی هستند. در ادامه به گوشی های نازل تر می پردازم, گوشی های ضعیفتر, که به گوشی های کار راه انداز یا گوشی های مخصوص پیامک نیز مشهورند.
گوشی های هوشمند
گوشی های هوشمند, مینی رایانه های قدرتمندی هستند که روز به روز بر قدرتشان افزوده می شود و گویی بطور اتفاقی کار تلفن همراه را نیز انجام می دهند. گوشی های امروزی بسیار قوی تر و پر امکانات تر از رایانه هایی هستند که من 15 سال پیش هنگام ورود به دنیای رایانه با آن ها کار می کردم. دسترسی نابینایان و کم بینایان به این گوشی ها روز به روز اهمیت بیشتری پیدا می کند چرا که روند کنونی فنآوری دیجیتال پیوسته در حال فاصله گرفتن از رایانه های رو میزی است. از سال 2003 تا به حال تغییرات بزرگی در بازار تلفن همراه پدید آمده است.
گوشی هایی که با سیستم عامل سیمبین کار می کنند و اغلب توسط شرکت نوکیا تولید می شوند, اولین گوشی هایی بودند که امکان نصب نرم افزار های ساخت دیگران را فراهم کردند.
نرم افزار صفحه خوان تاکس از شرکت نیوانس و صفحه خوان موبایل اسپیک از کد فکتوری به همراه نرم افزار های مکمل درشت نمایی از همین شرکت ها بین سال 2003 و 2004 به صحنه آمدند و اگرچه هزینه بالایی در بر داشتند ولی دسترسی مفید و کارآمد به گوشی های هوشمند را فراهم ساختند. اگرچه که نرم افزار های گویاساز و درشت نما هنوز عرضه می شوند ولی گوشی های هوشمند رفته رفته در حال کمیاب شدن هستند و دلیل این امر اعلام سیاست جدید شرکت نوکیا مبنی بر تغییر مسیر از سیستم عامل سیمبین به ویندوز مخصوص گوشی نسخه 7 از شرکت مایکروسافت است.
این تغییر مسیر نوکیا ما را به سمت تلفن های هوشمند مبتنی بر ویندوز مایکروسافت سوق می دهد. با عرضه ویندوز نسخه 5 و 6.5 مخصوص موبایل, صفحه خوان های سازگار از جمله موبایل اسپیک از کد فکتوری و دولفین از شرکت هل توسط این ویندوز ها پشتیبانی می شد ولی نسخه 7 ویندوز موبایل مایکروسافت که در سال 2010 منتشر شد, از هیچ صفحه خوانی پشتیبانی نمی کند و گوشی های هوشمند مبتنی بر نسخه هفت این سیستم عامل فاقد هر گونه نرم افزار کمکی تعبیه شده برای دسترسی کم بینایان و نابینایان به این نوع گوشی است. اگرچه شرکت مایکروسافت وعده داده برای این وضعیت چاره اندیشی کند, در حال حاضر انتخاب های ما به دلیل عدم پشتیبانی مایکروسافت از صفحه خوان محدود است.
با وجود اینکه شرکت نوکیا در حال دور شدن از سیستم عامل سیمبین است و گوشی های مبتنی بر نسخه 7 ویندوز موبایل هم گزینه قابل انتخابی نیست, هنوز می توانید گوشی های سیمبین دار و گوشی های با ویندوز نسخه 5 و 6.5 را در فروشگاه های اینترنتی بیابید. امروزه دیگر یافتن یک گوشی سیمبین دار در فروشگاه های محلی کار سختی شده.
یکی از آرزو های خود من این است که روزی بتوانم با یک گوشی لومیا ساخت شرکت نوکیا که فوق العاده سریع است و یک دوربین 12 مگا پیکسل نیز دارد کار کنم.
آیفون
خود من یکی از طرفداران سر سخت محصولات شرکت اپل از جمله آیفون هستم. نرم افزار صفحه خوان و درشت نمای سرخود این گوشی و سازگاری آن با برجسته نگار های بیسیم در دنیای گوشی ها بی رقیب است. گوشی آیفون را به تمام خوانندگان عزیزی که یک گوشی قدرتمند با دسترسی آسان برای نابینایان و کم بینایان می خواهند, پیشنهاد می کنم. خود من شخصاً همیشه در معیت آیفونم هستم چرا که از این گوشی برای وبگردی, مطالعه کتب, گوش دادن به موسیقی و چک کردن نامه های الکترونیکی استفاده می کنم. به نظر می رسد از آنجا که نرم افزار های زیادی چون پول شناس, ابزار های جهت یابی ماهواره ای و بارکد شناس برای این گوشی ها طراحی شده, قابلیت های این گوشی نهایتی نخواهد داشت. اخیراً نیز برنامه های واژه شناس یا نویسه شناس نوری مخصوص آیفون در حال توسعه هستند و اینطور که از شنیده ها بر می آید گویی برنامه ای برای آیفون جهت استفاده کاربران از کتاب خانه BookShare در راه است.
مطمئناً جهت شروع کار با واسط کاربری و صفحه لمسی آیفون, در ابتدای امر باید نکاتی را فرا بگیرید ولی آنقدر ها هم که برخی تصور می کنند دشوار نیست.
می توانم به جرات بگویم برای من یادگیری کار با آیفون از فراگیری صفحه خوان کامپیوترم بسیار آسان تر بود. البته باید این را هم اعتراف کنم که استفاده از سرویس تلفن خصوصاً هنگام مواجهه با پیام گیری که از شما می خواهد برای خدمات مشتری عدد یک و پشتیبانی فنی عدد دو را فشار دهید واقعاً مشکل است. البته مقداری صبر و یک هدست مشکل را مرتفع می سازد و علاوه بر این ها مزایای بیشمار آیفون ارزشش را دارد.
گوشی های اندرویدی
اگرچه که پیش از این در مورد این گوشی ها نظر مثبتی نداشته ام, ولی محتاطانه به آینده آن خوشبین بوده ام. هم اکنون این خوشبینی من تا حدی به واقعیت نزدیک شده چرا که شرکت گوگل در سال 2011 در پروژه ای با عنوان کار با محصولات گوگل بدون چشم, پیشرفت های زیادی کرده. از جمله این پیشرفت ها میتوان به اضافه شدن صفحه کلید مجازی گویا و مکان نمای مجازی جهت دسترسی آسانتر به برنامه ها اشاره نمود. از آنجا که گوشی های اندرویدی با صفحه کلید فیزیکی کامل, مکان نمای فیزیکی و نشانگر گردان در حال کمیاب شدن هستند, این اقدام گوگل اهمیت زیادی دارد.
همچنین بسته نرم افزاری دسترسی آسان به موبایل محصولی از شرکت کد فکتوری یک صفحه خوان به همراه برنامه مرورگر, نامه خوان و تقویم مناسب سازی شده را در دسترس نابینایان و کم بینایان قرار داده.
مطمئناً این پیشرفت ها امیدوار کننده است چرا که گوشی های اندرویدی در حال همه گیر شدن هستند و روز به روز کمپانی های بیشتری مبادرت به تولید این گوشی ها می نمایند. دیگر هر فروشگاهی که فکرش را بکنید حد اقل یک نمونه از گوشی اندرویدی را موجود دارد. با این حال هنوز برای اینکه از پس فعال کردن امکانات مخصوص نابینایان و کم بینایان در این گوشی ها برآیید, باید مقداری کله کامپیوتری باشید.
بلک بری
من صفحه خوان اوریشو مخصوص گوشی های هوشمند بلک بری را محصولی قدرتمند یافتم که دسترسی به اکثر امکانات این گوشی را فراهم می سازد ولی طبق گفته های پایگاه اینترنتی هیومن ور این صفحه خوان فقط و فقط با یک نمونه از این گوشی ها سازگار بوده و هست. علاوه بر این قیمت حدود ششصد هزار تومانی این دستگاه باعث شده جامعه نابینایان و کم بینایان آواز خوش آمد گویی را در گوشش نخوانند به هر حال صفحه خوان اوریشو برای کسانی که به علت شرایط کاری مجبور به استفاده از بلک بری هستند, انتخاب مناسبیست. این نمونه از گوشی بلک بری شامل تم های نمایشی با فونت های درشت تر و تضاد رنگ بالا می شود که برای استفاده کم بینایان واقعاً مناسب است.
گوشی های کار راه انداز
این حقیقت را قبول دارم که هر کسی از گوشی های هوشمند استقبال نمی کند و خیلی وقت ها دور و نزدیک می شنوم که بعضی از نابینایان و کم بینایان می گویند: “من یک گوشی ساده که بتونم باهاش کار کنم میخوام و از زلم زیمبوی این گوشی های هوشمند بدم میاد”. همچنین اغلب خبر می رسد که افراد نگران هزینه تحمیلی هستند که مجبورند برای دریافت اطلاعات مورد نیاز گوشی های هوشمند از اینترنت بپردازند. تعداد انگشت شماری از گوشی های کار راه انداز با خروجی صوتی در بازار به چشم می خورد. این گوشی ها با برجستهنگار ها سازگار نیستند ولی شامل امکاناتی اولیه می شوند که کار یک کم بینا را راه می اندازند. اپراتور ورایزن وایرلس, دو نمونه از این نوع گوشی را ارائه می کند: مدل Samsung Haven و LG Accolade. مدل LG Lotus که اسپرینت آن را عرضه می کند امکاناتی شبیه به گوشی LG Accolade دارد. همچنین گوشی Pantech Breeze II که توسط AT&T عرضه می شود از خروجی صوتی و درشت نما برخوردار است که تا حدودی کار های ابتدایی با آن قابل انجام است ولی دفترچه تلفن و نمایشگر شماره تماس گیرنده در این گوشی ها فاقد خروجی صوتی هستند. علاوه بر این AT&T گوشی مدل LG با خروجی صوتی ارائه می نماید ولی به خوبی گوشی هایی که در بالا ذکر شد نیستند. یک گوشی با کلید های درشت به عنوان انتخابی مناسب, مدل Snapfon ez ONE است که نهاد کمک به استقلال زندگی بیماران ایدزی آن را عرضه می کند.
کلام آخر
در طی هشت سال اخیر پیشرفت چشمگیری در مناسب سازی گوشی برای نابینایان و کم بینایان صورت گرفته ولی هنوز راه درازی در پیش است. وضعیت کنونی به طوری است که نمی توانم بگویم صنعت تلفن همراه با دستور العمل های انجمن حمایت از دسترسی نابینایان و کم بینایان به ابزار آی تی کاملاً همگام بوده. بدیهیست شرکت مایکروسافت باید آستین ها را بالا بزند و امکان دسترسی نابینایان و کم بینایان به گوشی های جدید خود را فراهم کند. امیدوارم اگر زمانی قرار شد مایکروسافت مبادرت به مناسب سازی گوشی هایش نماید سیاست شرکت اپل را در پیش گیرد و نرم افزار های جامعی مخصوص نابینایان و کم بینایان به صورت از پیش نصب شده در محصولاتش تعبیه کند تا استفاده از یک محصول برای مصرف کننده هیچ گونه هزینه اضافی در بر نداشته باشد. یقیناً خود ما مصرف کنندگان نیز به استفاده از نرم افزار هایی تمایل داریم که منحصراً توسط شرکت سازنده گوشیمان طراحی شده باشد نه شرکت های ثالث. اندروید سیاست خوبی دنبال کرده و امیدوارم سطح دسترسی به این گوشی ها به خوبی سطح دسترسی در محصولات اپل شود. همچنین چه پسندیده است اگر صاحبان صنعت گوشی مبادرت به تولید نمونه های بیشتری از گوشی های ساده کار راه انداز مناسب نابینایان و کم بینایان نمایند. اهمیت دسترسی نابینایان و کم بینایان به تلفن های همراه روز به روز افزوده می شود چرا که این فنآوری هر روز در حال پیشرفت است و عجین شدن روز افزون موبایل با زندگی روزمره ما امری است اجتناب ناپذیر. فقط می توانیم به روزی امیدوار باشیم که صنعت تلفن همراه حقیقتاً حق دسترسی نابینایان و کم بینایان به تلفن همراه را به رسمیت بشناسد و کاملاً به دستور العمل های انجمن حمایت از دسترسی نابینایان و کم بینایان به ابزار آی تی قایل باشد.
ترجمه و تدوین: مجتبی خادمی ورنامخواستی.
منبع: AccessWorld
