بی‌کاری، یکی از بدترین درد هاییست که شاید یک انسان، خصوصا در عصر جدید، به خودش دیده است. اینکه بی شغل باشی و برچسب بی‌کار، روی پیشانیت خورده باشد. اینکه هرجا حرف از کار به میان می آید، زود خودت را جمع و جور می کنی یا به زور و با توسل به برجسته کردن اوضاع نابسامان مملکت و جهان شمول بودن بی‌کاری، می خواهی که بی‌کاری خودت را توجیه کنی. گاهی رنگت میان دوستان یا مهمانان از گوشه کنایه های احتمالی ای که به تو می زنند، به سرخی، زردی یا سفیدی می گرود. اعصابت به هم می ریزد، و شاید وقت هایی شده که حتی به نابودی خودت فکر کرده باشی.

آهای تویی که نابینا هستی و بی‌کار، من معنای تمام حرفهایی که اینجا گفتم و نگفتم را شخصا لمس کرده ام. مفهوم حرف هایی که خواهم گفت را نیز با پوست و گوشتم مزمزه کرده ام. تو که نابینا هستی و بی‌کار، مطمئن باش که حد اقل، حرف های من یکی شعار نیست. حرف های من یکی تمام تجربیات شخصی خودم و واقعیاتیست که دیده ام، شنیده ام و حس کرده ام.

آهای الاف جان، خوب است حرف هایم را با این نکته برای تویی که هنوز شغلی نداری بگویم: منی که با تو حرف می زنم، خودم شخصا تا 24 روز دیگر، به پایان مهلت قرارداد فعلیم می رسم. اینکه کارفرما قراردادم را تمدیدش بکند، معلوم نیست. حتی اینکه خودم تمدید احتمالی قراردادم را تأیید بکنم، معلوم نیست. اینکه بی‌کار بشوم یا نه، اینها هیچ معلوم نیست. همیشه بدان و این واقعیت را بپذیر که وضعیت هر شخصی شاید زمانی مثل تو و بدتر از تو بوده و اگر حالا موفق است، مطمئنا همیشه موفق نبوده.

آهای کسی که شغلی نداری، ببین، حالا که تو بی‌کاری، شاید ارزشش را داشته باشد تجربیات منی که روزی بی‌کار بوده ام و روزی شاید قرار باشد دوباره بی‌کار بشوم را بخوانی. من در هر لحظه از شبانه روز، برای خودم چندین آینده را تصور می کرده ام. همیشه در یکی از آینده هایی که برای خودم تصور کرده ام، در حال زندگی بوده ام. مثلا خوب یادم هست، زمانی که هیچ شغلی نداشتم و درست مثل خودت بودم، زمانی که برای پول کرایه ی رفت و آمد به مدرسه یا دانشگاه، لنگ هزار تومان بودم، زمانی که پول نداشتم تیغ بخرم تا مو های زائد بدنم را بتراشم، زمانی که از کس و ناکس طعنه های خواسته یا ناخواسته می شنیدم، زمانی که می شنیدم بعضی معتقدند ما نابینا ها را باید در مرکزی نگه داری کنند و دولت فقط موظف است غذای روز و شب ما را تأمین کند، همان زمان، خود را در آینده ی یک مطرب؛ تصور می کردم. آینده ای که بخشی از آن را به صورت طنز، در همین سایت، به صورت صوتی برای دانلود، گذاشتم. برگه های تا نخورده ی تراول چک و شام های خوشمزه و احترام های تصنعی و واقعی را همه و همه، در چند قدمی خودم می دیدم و از این موضوع، حتی بالا و پایین می پریدم. درست همان زمان ها، آینده های فراوان دیگری هم بودند که برای خودم متصور می شدم. آهای، تویی که بی‌کاری، خوابت که نبرده! با توم. با خود خود تو. گوشت با من است یا خسته شدی آیا؟ فکر می کنی من برای خودم فقط یک آینده متصور بودم. خیر. به هیچ وجه. من خودم را در لباس یک مترجم مهم، دیده ام، در لباس معلم آموزش و پرورش، در لباس کارمند خانه ی ریاضیات، در لباس یک آدم بی‌کار مفلوکی که هشتش گروی نهش است و از بی‌کاری و افسردگی و اینترنت گردی، مغزش ورم کرده در حال انفجار است. آدم بی‌کاری که من بودم و حتی این آخری ها، پول اینترنت گردی و شارژ موبایل و قبض خط تلفن ثابتم را هم نداشتم که بدهم. آدمی که سعی می کرد هرجا و هرطور شده کلاس های خصوصی بگیرد تا از بی پولی و بی‌کاری نمیرد.

آهای نابینایی که دنبال شغل می گردی، من بی‌کار، تو نیز بی‌کار. ما حرف هم را خوب می فهمیم. مطمئنم قبول داری که دو سری بی‌کار داریم. بی‌کار هایی که پدر و مادرشان از لحاظ مالی پشتیبانیشان می کنند و بی‌کار هایی که حتی پدر و مادرشان از لحاظ مالی پشتیبانیشان نمی کنند. من جزو دسته ی دوم بودم. نه تنها خودم پول نداشتم و بی‌کار بودم، بلکه پدر و مادرم هم بی‌کار و از نظر مالی، ضعیف بودند. ولی اینها همه چه معنی ای غیر از افسردگی و پوچی و بی هویتی می توانست برای من سوغات بیاورد آیا؟ فکر می کنی نباید مثل یک خوک کثیف، در خودم می لولیدم تا روزی جایی در جوبی، پلی، پیاده رویی، جان بدهم؟ من هم دقیقا همین تصور وحشتناک را برای نوع مرگ خودم از بی‌کاری و بیپولی داشتم. مطمئن بودم در فجیعترین حالت ممکن، از بین، خواهم رفت. دروغ چرا، این تصور؛ خیلی من را می ترسانید. آهای آدم بی‌کار. دارم ماجرای گذشته، حال و آینده ی خودم را برایت تعریف می کنم. خوابت نبرده باشد! نکند این صفحه را ببندی و تا آخرش را نخوانی! بخوان. با من باش. ضرر نمی کنی.

تویی که نابینا و بی شغل هستی: چند دقیقه، خودت را جای من بگذار. نیمه شب هایی که از بس فکر کرده بودم سرم سیاهی می رفت، خوابم نمی برد. برای خودم راه می رفتم و فکر می کردم. گاهی به یک باره، تصور های خواننده ی محبوب و کارمند خانه ی ریاضیات و مترجم با استعداد و معلم نمونه ی کشوری از ذهنم رخت بر می بستند و تصور جنازه ی یک مجتبی خادمی نابینای بی‌کار بیمار که از نظر جسمی و روحی به صفر رسیده، لای گندآب های یک جوب گلی، نمور و کثیف، جای آن تصور های خوب خوب را می گرفت. آهای آدم بی‌کار. باورت بشود یا نه، بهترین تصوری که من می توانستم از آینده ام داشته باشم، همان جنازه ی آخری بود که همین حالا برایت گفتم. باور کن همین تصور بود که مرا تکان داد. همین تصور بود که مرا واداشت که بروم دنبال کار بگردم و همین تصور بود که انگیزه ی فعال بودن را در من، زنده کرد. با همین تصور بود که حتی شده بود پای پیاده می رفتم تا در یک جمع باشم و تنها و افسرده نپوسم.

آهای نابینایی که فکر می کنی همه ی بدشانسی ها مال توست، بدان من برای خودم طرح هایی ریخته بودم که تبدیل به شغلشان کنم. گفتم اگر قرار باشد مردم، جنازه ام را در جوب ها نبینند، باید آن مطرب محبوب بشوم، آن معلم تو دل برو، آن کارمند شیک پوش، آن مترجم مهم. آن دست فروشی که با فروش کلوچه و آدامس و تیغ، پول می سازد، حتی پول کم. پول اسمش پول بود. کم و زیادش فعلا مهم نبود.

تویی که بی‌کاری، می دانم این قضیه را فقط پای شانس می گذاری و نه پای توانایی های خودم ولی در هر حال، روزی که از طرف خانه ی ریاضیات، دعوت به همکاری شدم، فهمیدم که به یکی از طرح هایم، جامه ی عمل پوشانده شده است. آهای آدم بی‌کار. می دانم. می فهمم. شانس، در خانه ی همه ی آدم ها را اینطور نمی زند. شاید در خانه ی تو را زده و خواب بودی، شاید هم تا همین لحظه که حرف هایم را می خوانی، شانس و کار، سراغت نیامده باشند. ولی می دانی قضیه چیست؟ به این فکر بکن که اگر خانه ی ریاضیات به من زنگ نمی زد، من چه کار می کردم آیا؟ خیال می کنی گوشه ی خانه می نشستم؟ فکر می کنی من آنقدر کله ام باد داشت که با وجود تصوری وهم آور در نیمه شب ها از جنازه ی گندیده ام، حاضر بودم باز هم دست روی دست بگذارم و صبر کنم ببینم هستی چه خوابی برایم دیده؟ خودمانی و بی رو دربایستی بگویمت که گور پدر دنیا و گور پدر هر کسی که فکر می کند سرنوشت من و تو دست اوست! بیا رو راست باهم حرف بزنیم. محیط و وراثت، بخشی از سرنوشت ما را بدون اجازه ی من و تو، نوشته اند، دست کاری کرده اند و خلاصه هر گندی خواسته اند، این دو وروجک نادان، به آینده ی ما زده اند. محیط، من و تو را روستایی و محروم کرده، می توانیم مهاجرت کنیم، وراثت، من و تو را نابینا کرده، می توانیم از حواس دیگرمان استفاده کنیم. محیط و وراثت، تا یک جایی توانسته اند و تا یک صفحاتی پیش رفته اند. هنوز، خیلی از صفحات دفتر سرنوشت من و تو، خالی هستند. هنوز، بعضی از صفحات جوهرشان خشک نشده. خیلی از صفحات را می شود با غلط گیر، پوشاند. بعضی از صفحات این دفتر، هنوز قسمت هایی خالی دارند. بعضی صفحات را که خوب بررسی می کنی، می بینی با مداد نوشته شده و با یک پاک کن هزار تومانی، کارش ساخته است. راستیاتش، اگر خانه ی ریاضیات به من پیشنهاد همکاری نمی داد، قرار گذاشته بودم یکی از این چهار کار را آغاز بکنم. یا برنامه نویسی را از سر بگیرم، یا مترجمی را شروع کنم، یا مطرب بشوم و یا نهایتا در جایی قراردادی به پاک کردن شیشه ها و شستن سرویس های بهداشتی، مشغول بشوم. در این مورد آخری با یکی از دوستانم صحبت کرده بودم و قضیه داشت حلیده می شد که پیشنهاد خانه ی ریاضیات، وسط آمد. ببین، قرار نبود من همیشه در آن شغل نظافتچی، بمانم. قرار نبود من پیشرفت نکنم. قضیه اینجاست که من با خودم قرار گذاشته بودم از هر کاری که می توانم پول بسازم تا بعد با این پولها، هستی را مجبور کنم تا یک اتفاق خوب برای مجتبی رقم بزند. نگو هر کسی با هر تحصیلاتی، کار های مخصوص به خودش را انتظار دارد. انتظارت بیخود و پوچ و چرند است. ببین، بله. تو راست می گویی. من با دو تخصص کامپیوتر و زبان انگلیسی، باید انتظار کار های خوب را داشته باشم. مسلما من اول کار، در شرکت ها و شهرداری و فرمانداری و نماینده ی مجلس و ادارات، به دنبال یک شغل مناسب با رشته ی تخصصیم می گردم. ولی می دانی قضیه چیست آیا؟ فکر می کنی بعد که به من کار ندادند، باید اسیر یک سری ارزش و غرور مزخرف و کاذب بشوم و بی‌کار ول بگردم تا بپوسم یا باید به شیشه پاک کردن و دستشویی شستن تن بدهم تا پول بسازم و با آن یک سایت ترجمه بزنم و پیشرفت کنم؟ کدام بهتر است؟ راست بگو. به من نه، به خودت. به خودت دروغ نگو. واقعا به نظرت وقتی داری از پوچی به صفر می رسی، باید چه کار بکنی؟ فکر می کنی پول قرض کردن از دوستان، بهترین گزینه باشد؟ من که اینطور فکر نمی کنم. پولی که من از کار خودم می سازم، به هر کسب و کاری که بزنم، چه ریسک کنم بدبخت بشوم و چه جلو بروم، در هر حال ، مال من است، پول من است. نه منتی بر سرم است و نه کلاه کسی را برداشته ام.

آهای تو که بی‌کاری، من یک سری توانایی دارم، مطمئنا تو هم یک سری توانایی داری. ما باید از توانایی هایمان برای کار کردن چه آزاد و چه دولتی، چه بیرون منزل و چه در منزل، اقدام کنیم. اگر فکر می کنی هیچ توانایی ای نداری، طوری نیست. یک بار که حوصله اش را داری، بنشین و سعی بکن روی یک کاغذ، توانایی هایت را لیست بکنی. یکی را که بنویسی، ده تای بعدی خودش سرازیر می شود توی ذهنت. ممکن است گاهی از توانایی ها را نداشته باشی ولی بتوانی جایی، پیش دوستی، آشنایی، یادش بگیری. شاید کاری را نصفه نیمه بلدی و بتوانی پیش کسی مهارتت را کامل کنی.

آهای، تو که بی‌کاری، منتظر مجلس ننشین، کاری به دولت نداشته باش، از انجمن های نابینایی دل بکن، اینها برای تو آب و نان نمی شود همان طوری که این چند ساله، نشده است. اگر مجلس، دولت یا انجمن های نابینایان، کاری برای تو بکنند، خوش به حال تو. اصلا یکی به نفع تو. ولی اگر دیدی از این ها آبی گرم نمی شود، خودت بشو اداره ی کار‌یابی خودت. توانایی هایت را لیست بکن، به همه ی دوستان و آشنایان و اداره های کار‌یابی یک بار و دو بار نه، ده بار، بسپار. شده جایی مفتی کار بکنی برو. شده جایی کار بکنی و بعدا بفهمی حقوقت نمی دهند و کلاه سرت گذاشته اند، باز، برو. شاغل شدن، شاید در یک ثانیه، و شاید در یک سال، محقق شود ولی نشدنی نیست. شغل داشتن، وجهه ی فردیت را نزد خودت بالا می برد، با خودت می گویی من یک فرد مفید هستم. شغل، وجهه ی اجتماعیت را بالا می برد، دوستت حاضر می شود از تو پول قرض بگیرد و این یعنی او محتاج تو شده. در جمع ها، بیشتر می پذیرندت. شغل، موقعیت روحیت را عوض می کند، وقتی شغل داشته باشی، مرتب در منزل پای رادیو و موبایل و اینترنت وقت نمیگذرانی و در عوض میروی به گشت و گذار. شغل که داشته باشی، ازدواج میکنی یا اگر قبلا ازدواج کرده ای، پیوند زناشویی تو و همسرت، محکمتر می شود. مطمئن باش. ممکن است همین منی که با تو حرف می زنم، مهرماه که بی‌کار بشوم، تا ده ماه دیگر، بی‌کار بمانم. ولی در اشتباه هستی اگر فکر بکنی من در پیدا کردن شغل، ذره ای کوتاه بییایم. تو هم کوتاه نیا!