دورود بر بچه محلهای خوب و گل خودم.

همون طور که قول داده بودم از این هفته روزهای دوشنبه آموزشهایی تحت عنوان آموزش اپراتوری تلفن رو منتشر میکنم که امیدوارم مورد استفاده شما دوستان خوبم قرار بگیره.

لازم دیدم که در ابتدای کار یه معرفی اجمالی و کوتاه از مراکز تلفن و همچنین شمه ای از تاریخچه اختراع و تکامل مراکز تلفن یا همون سانترالها رو براتون بذارم که با آمادگی بیشتری به ادامه کار بپردازیم.

وقتی از مراکز تلفن حرف میزنیم اولین چیزی که به ذهن ما خطور میکنه مراکز تلفن سانترال که وظیفه مدیریت تماسها رو به عهده دارن، و همچنین خطوط داخلی هست که این خطوط داخلی در اختیار هر مشترک اعم از مشترکین خانگی و پرسونل ادارات و شرکتها قرار میگیره.

به عبارت ساده تر: منظور از مرکز تلفن یک دستگاه مرکزی مدیریت خطوط تلفنی در یک منطقه مشخص هستش، که این منطقه مشخص میتونه یک شهر بزرگ یا کوچیک، یه کارخونه، یک بیمارستان و یا یک اداره باشه و استفاده کنندگان از خطوط داخلی که از دستگاه مرکزی تلفن منشعب میشه همون مشترکین خانگی و کارمندان شرکتها و کارگران کارخونه ها هستن که هر کدوم یک شماره مشخص و یک دستگاه تلفن رو میزی در محل کار و اتاق شون هست که میتونن با توجه به نوع مرکز اصلی تلفن از طرق مستقیم و یا غیر مستقیم از خطوط تلفنی استفاده کنن.

یک شبهه کوچولو رو هم من اینجا رفع کنم، مراکز تلفنی پر ظرفیت یا دارای شماره های با تعداد بالا که ما ازشون در خونه ها یک انشعاب و یک شماره تلفن مشخص داریم در اصل هیچ تفاوتی با مراکز تلفن کوچکتر و کم ظرفیت تر که در ادارات موجود هستن ندارن، و شاید تنها تفاوت شون این باشه که مراکز تلفن شهری احتیاج به اپراتور تلفن ندارن و همه امور اعم از شماره گیری و استفاده از سرویسهای مختلف توسط مشترکین بصورت کاملا خودکار انجام میشه.
ولی در ادارات به دلیل محدودیت خطوط ورودی شهری که براشون وجود داره، یک یا چند اپراتور یا به اصطلاح خودمونی تر تلفنچی به اقتضای تعداد خطوط داخلی اون اداره باید مدیریت خطوط و پاسخگویی به مشترکین داخلی و تماس گیرندگان از خارج او اداره یا شرکت رو به عهده بگیرن تا ارایه خدمات محدود به صورت مساوی بین مشترکین تقسیم بشه.

البته مراکز با ظرفیتهای پایین برای استفاده در شرکتهای کوچک و یا دفاتر هواپیمایی و حتی آژانسهای مسکن، دفاتر حقوقی، مطبها، فروشگاهها و غیره هم وجود داره که سعی میکنم در زمان خودش به اونها هم بپردازم.

اختراع تلفن و همچنین تکامل مراکز تلفن یک تاریخ حدود 140 ساله داره که در اینجا و با نگارش داوود ادیب بهش میپردازم و از هفته آینده با دستگاههای مختلف مرکز تلفن و طرز کار اونها آشنا خواهید شد.

درسال 1876 الکساندر گراهام بل دستگاه تلفن را که قادر به ارسال و دریافت اصوات ناشی از صحبت انسان بود اختراع کرد. این دستگاه ساده شامل فرستنده (میکروفون) و گیرنده (گوشی) بود که فرستنده آن خیلی خوب کار نمی کرد ولی درسال 1877 مخترع آمریکایی ادیسون با استفاده از خواص کربن فرستنده ی بهتری ساخت. گیرنده ی بل همراه با فرستنده کربنی ادیسون یک تلفن با کارآیی خوب را تشکیل می داد.

در مراحل اولیه اختراع تلفن فقط ارتباط بین دو دستگاه برقرار می شد و با افزایش تعداد تلفن نیاز به برقراری ارتباط بین دستگاه های تلفن متعدد احساس گردید، لذا مکان‌هایی به نام مراکز تلفن ایجاد شد که به صورت دستی و به وسیله اپراتورها این ارتباط برقرار می شد.

در مرکز تلفن دستی اپراتور بعد از اطلاع از درخواست برقراری ارتباط توسط هر یک از مشترکین تلفن شماره مشترک مقابل را از طرف تلفن کننده پرسیده و ارتباط بین دو مشترک را به وسیله اتصال سیم ¬های دو مشترک به همدیگر برقرار می کرد.

با افزایش تعداد مشترکین مراکز تلفن امکان برقراری سریع بین مشترکین توسط انسان وجود نداشت لذا درسال 1886 میلادی اولین مرکز تلفن نیمه خودکار که هنوز نیاز به اپراتور برای برقراری ارتباط داشت اختراع گردید و در سال 1889 میلادی اولین مرکز تلفن خودکار که نیاز به تلفنچی نداشت توسط آقای استراگر [1] ساخته شد. با سیستم اختراع استراگر امکان ارتباط تعداد زیادی مشترک به یک مرکز تلفن فراهم گردید و یک مرکز بزرگ به وجود آمد.

سوئیچ استراگر:

درسیستم استراگر عمل سوئچینگ به وسیله سلکتور یا انتخاب کننده انجام می شد. ساده‌ترین سلکتور دارای یک محور است که روی آن یک بازوی اتصال قرار دارد و وقتی که لازم باشد می تواند چرخش مکانیکی انجام دهد و چندین کنتاکت روی یک نیم دایره به دور محور قرار دارد.
حال تلفن A می تواند به ده مشترک دیگر وصل شود. کافی است که شماره تلفن مورد نظر را انتخاب کند. اگر به جای وصل کردن کنتاکت های سلکتور به ده تلفن آنها را به ده سلکتور دیگر وصل کنیم و کنتاکت‌های آن ده سلکتور را به تلفن‌ها وصل کنیم مشترک A قادر است به صد تا مشترک وصل شود.
در این حالت برای این که مشترک A به یکی از این صد مشترک وصل شود باید دو تا سلکتور شروع به حرکت بکند.
به این مرکز تلفن یک مرکز تلفن دو مرحله ای می گویند که می تواند صد تلفن را سوئیچ کرده و به هم وصل نماید. در یک سیستم پیچیده تر با استفاده از سه مرحله سوئیچینگ یعنی یک سلکتور درمرحله اول ده سلکتور در مرحله دوم و صد سلکتور در مرحله سوم می توان یک مرکز تلفن که هزار دستگاه تلفن به آن وصل شود درست کرد.
همچنین با چهار مرحله سوئیچ کردن می توان مرکز تلفن ده هزار شماره ای داشت.

سوئیچ EMD:

سیستمهای سوئیچ بعدی که ساخته شد EMD بود. کنترل این سوئیچ نیز اتوماتیک است و برای این که سلکتورهای آن فقط در یک جهت حرکت داشته باشند مانند سیستم استراگر از سلکتور با دو بازو استفاده گردیده بود. به این ترتیب یک بازو روی شماره مشترک مبدأ بوده و با توجه به شماره گرفته شده بازوی دوم چرخیده و سلکتور مرحله دوم را انتخاب می کرد. درسیستم EMD نیز هر سلکتور مدار کنترل اختصاصی خودش را داشت.

سوئیچ کراس بار XB (تقاطع میله ای):

کنترل این سوئیچ نیز به صورت اتوماتیک انجام می شود و شبیه سوئیچ های استراگر می باشد. این سوئیچ دستور کار را از یک کنترل مرکزی می گیرد. شماره یک مشترک از تقاطع میله‌ها حاصل می شود.

سوئیچ کراس پوینت XP (تقاطع نقطه ای):

این سوئیچ نیز کنترل مشترک داشته است. دراینجا از تعدادی رله استفاده می شود. با گرفتن شماره، رله مربوط جذب شده و زنجیره ای از رله‌ها امکان اتصال دو مشترک را به هم برقرار می کرد. ایراد این سوئیچ حجم زیاد آن بود.
با بسته شدن رله‌هایی که درتقاطع مسیرها وجود دارند، امکان ارتباط مشترکین با همدیگر وجود دارد که به این ساختار ماتریس رله ای گفته می شد که با در کنار هم قرار دادن این ماتریس ¬ها می توانستند هر تعداد مشترک را سوئیچ کنند.
با استفاده از ماتریس‌های کوچک تر به تعداد زیاد و اتصال هر ماتریس به ماتریس‌های مرحله بعدی مراکز بزرگ ایجاد گردید که با استفاده از کنترل متمرکز از تعداد مدارهای کنترلی کاسته گردیده بود.

سوئیچ الکترونیک [2]:

در دهه ی هشتاد میلادی استفاده از قطعات الکترونیکی مانند ترانزیستور و دیود برای ساخت بخش سوئیچ مراکز تلفنی عملی گردید و اولین مرکز تلفن الکترونیکی شروع به کار نمود و قسمت کنترلی آن به صورت متمرکز بوده و با استفاده از برنامه‌هایی که بر روی کامپیوتر ذخیره می شد می توانست با شناسایی شماره‌های گرفته شده توسط مشترک مدار سوئیچ لازم را برای برقراری ارتباط بین دو مشترک برقرار نماید.

سوئیچ دیجیتال [3]:

با پیشرفت در ساخت IC های دیجیتالی هم چنین مبدلهای آنالوگ به دیجیتال ایده ی استفاده از سوئیچهای دیجیتال به صورت عملی در آمد و به تدریج جایگزین سایر سیستمهای سوئیچ مخابراتی گردید، به طوری که امروزه در اکثر مراکز تلفن از سوئیچهای دیجیتال استفاده می گردد.

سوئیچ IP :

در این سوئیچ که آخرین نسل مراکز تلفن می باشد، اطلاعات به قطعات کوچکی به نام Packet، تقسیم می‌شود و ضمن اضافه کردن اطلاعات لازم برای بازسازی اصل پیام، هر packet به طور جداگانه به مرکز سوئیچ ارسال می‌گردد. در این روش، وقتی یک packet توسط ورودی سوئیچ دریافت شد، در حافظه سوئیچ ذخیره می‌گردد تا یک خط برای ارسال آن آزاد شود. ماهیت شبکه‌های Packet Switch به گونه ای است که به کاربران اجازه می‌دهد از یک پهنای باند به صورت اشتراکی استفاده نمایند.

همان طور که توضیح داده شد مراکز تلفن IP PBX، نسل جدید مراکز تلفن یا PBXها هستند که به دلیل تنوع خدمات و راحتی استفاده از آنها بسیار مورد توجه قرار گرفته اند. امکاناتی از جمله عدم وابستگی کاربر به محل و امکان استفاده از سرویس های تلفن داخلی در هر نقطه از دنیا، خدمات صندوق صوتی، کنفرانس چندین نفره، فاکس مجازی، پاسخگوی خودکار، منشی هوشمند، اعلام خودکار متن برای مخاطبین، خدمات Messenger، خدمات پست الکترونیک، امکانات متنوع گزارشی از نحوه و میزان تماس ها در سیستم، امکان اتصال به سرویس دهندگان خارجی برای برقراری مکالمات خارجی از طریق اینترنت با هزینه ای اندک، ضبط خودکار مکالمات، امکان استفاده از تلفن‌های تصویری و صدها امکان دیگر با امکان مدیریت تحت وب می تواند تمامی نیازهای تلفنی یک مجموعه کوچک، متوسط و بزرگ را پوشش دهد. در این مراکز نیاز به کابل کشی اختصاصی برای مرکز تلفن نبوده و از بستر موجود شبکه کامپیوتری آن سازمان جهت ارتباطات مرکز تلفن استفاده می گردد.

خب درس امروز به پایان رسید، تا جلسه بعد که آموزش دستگاههای مختلف سانترال رو آغاز میکنیم بدرود.