* نوروز مبارک همسایه! فلات ایران از هزاره های پیشین پر بوده است از بالا و پایین و فراز و فرود. از آمد و شد سلسله های مختلف ایرانی گرفته تا ایلغارهای خانمانسوز اسکندر و چنگیز و تیمور. اما در این میان، آنچه بسیار قابل ستایش است، تأکید ساکنان این فلات بر نگهبانی از آیینها و سنن باستانیشان است. این گزاره را میتوان در عصر حاضر هم صادق دانست. چرا که علیرغم به وجود آمدن مرزهای قراردادی جدید میان بخشهای مختلف این قسمت از کره خاکی، مردمان ساکن در این مکان همچنان سنتهای مشترک آبا و اجدادی خود را پاس میدارند. نوروز را میتوان نمونه ای عینی از پاسداشت سنتهای باستانی در منطقه به حساب آورد. به رسم دید و بازدیدهای رایج در این ایام و به مدد امکاناتی که دنیای مجازی در اختیارمان گذاشته، سراغی گرفتیم از دوستان نابینایمان در کشور آذربایجان و دیداری با آنها تازه کردیم. بابک 26 ساله و فارغ التحصیل رشته موسیقی است. در گروههای مختلف گارمون میزند و به تدریس این ساز نیز اشتغال دارد. این نابینای اهل باکو در گفتگویی با ایران سپید در خصوص ویژگیهای نوروز در این کشور میگوید: با آنکه مردم جمهوری آذربایجان سالهاست عید کریسمس را به عنوان مبنای سال میلادی جشن میگیرند، اما نسبت به عید نوروز دیدگاه ویژه ای دارند. خانواده های جمهوری آذربایجان طبق سنت گذشته، چند روز مانده به عید نوروز با تهیه پوشاک نو، طبخ انواع شیرینیهای محلی نظیر باقلوا، شکربورا، بادامبورا و گوغال شور، انجام خانه تکانی، کاشت سبزه و رنگ کردن تخم مرغ به استقبال بهار و عید نوروز میروند. در شب پیش از نوروز همه افراد خانواده در خانه یکی از بزرگترهای فامیل جمع میشوند و شام را با هم میخورند. در این کشور مردم به مدت چهار هفته در شبهای چهارشنبه آخر سال شمسی بر مبنای عناصر چهارگانه طبیعت (آب، آتش، خاک و باد) مراسم ویژه چهارشنبه سوری را برگزار میکنند. حجم آتشبازی در آخرین چهارشنبه سوری در شهرها و روستاهای این کشور به قدری وسیع و گسترده است که از موقع غروب تا نیمه های شب، صدای ترقه ها و فشفشه ها و نور افشانی همه جا را فرا میگیرد. در میان مردم این سرزمین، این باور وجود دارد که تمام آرزوهای شیرین، خوشبختیها، سعادت خانواده ها در این روز برآورده میشود و زشتیها و پلیدیها از بین میروند. بابک سبز کردن گندم یا عدس در روزهای مانده به عید نوروز را یکی از سنتهای رایج در این کشور میداند و در ادامه میگوید: این کار که از یکی دو هفته مانده به عید آغاز میشود به نشانه تجدید حیات در طبیعت و آمدن بهار صورت میگیرد. پس از این مقدمات، مردم شهرهای مختلف آذربایجان، آماده میشوند تا در عید نوروز اوج شادیها و برنامه های جشن و پایکوبی را به نمایش بگذارند. «مرادف» یکی دیگر از نابینایان آذربایجانی است که با او همکلام شدیم. او که در هنگام انجام خدمت سربازی و بر اثر شلیک گلوله نابینا شده و اکنون در یکی از روزنامه های چاپ باکو به عنوان روزنامه نگار مشغول فعالیت است در خصوص حال و هوای باکو در هنگام نوروز میگوید: در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان همه ساله در ایام نوروز بناهای اداری و تجاری مرکز شهر به شیوه با شکوهی نورپردازی میشود و مراسم ویژه عید نیز در محل درهای ورودی ایچری شهر (شهر قدیم و تاریخی باکو با بیش از 800 سال قدمت) برگزار میگردد. از نکات جالب توجه این گفتگو، یکی هم عدم آشنایی دوست آذریمان با آیینهای مربوط به روز 13 نوروز بود. گویا این رسم فقط در ایران به انجام میرسد. از مرادف در خصوص احوال کلی نابینایان و خدمات ارائه شده به آنها توسط دولت جویا شدیم که در این خصوص اظهار میکند: جمعیت نابینایان آذربایجان چیزی در حدود 20 تا 30 هزار نفر است و دولت این کشور سعی میکند حمایت قابل قبولی از این گروه از معلولین به عمل آورد. میزان مستمری که از سوی دولت در اختیار نابینایان قرار میگیرد به اندازه ای است که میتوانند مخارج خود را تأمین کنند. مرادف همچنین تهیه مسکن برای نابینایان را به عنوان یکی دیگر از خدمات دولت آذربایجان برمیشمرد و میگوید: دولت در خصوص در اختیار قرار دادن تجهیزات ویژه نابینایان نیز همکاریهای مناسبی را با آنها به عمل میآورد. این روزنامه نگار نابینا وضعیت اشتغال نابینایان در این کشور را مطلوب نمیداند و میگوید: بخش کوچکی از جمعیت نابینایان در این کشور شغل مناسبی دارند که البته این شغلها نیز در تدریس یا نوازندگی موسیقی خلاصه میشود. او همچنین میزان دسترسی نابینایان آذری به تکنولوژیهای روز را نیز رو به پیشرفت ارزیابی میکند و میگوید: در سالهای اخیر مرکز «حیدر علیف» وظیفه تأمین و توزیع تجهیزات ویژه نابینایان را در این کشور بر عهده گرفته که خوشبختانه هر روز به کیفیت این خدمات افزوده میشود. هیئت دولت آذربایجان، امسال از تاریخ 20 مارس (29 اسفند) الی 26 مارس (ششم فروردین) به مدت یک هفته تعطیلات عید نوروز اعلام کرده است. برای دوستان نابینای کشور آذربایجان سالی پربار آرزو میکنیم.

(امید هاشمی)

منبع: ویژه نامه نوروزی ایران سپید