امروز دوستی تماس گرفت بعد از احوال‌پرسیهای معمول پرسید که میدونی 22خرداد چه روزیه؟ گفتم بر اساس چه تاریخی میگی، گفت بر اساس تاریخ جامعه نابینایان ایران، گفتم نه نمیدونم، گفت 22خرداد سالروز درگذشت دکتر خزائلیه ولی متاسفانه هیچ کجا و بخصوص روزنامه ایران سپید که تنها تریبون بریل روزانۀ کشور است از این مرد بزرگ و الگو و سمبلیک برای نابینایان یادی نکرده‌اند. او خواست که این انتقاد از ایران سپید مطرح بشه تا اینطور بیخیال و بی‌تفاوت از کنار سرمایههای معنوی نابینایان عبور نکنه. منم پذیرفتم که بنوعی یاد این بزرگ‌مرد را گرامی بدارم و یادم آمد که پستی دربارۀ ایشان منتشر کرده بودم این شد که سراغ اون پست رفتم و با اضافه کردن این مقدمه آن پست را مجددا باز ارسال میکنم شاید تجدید خاطرۀ خوبی باشه هم از دکتر خزائلی و هم از کسانی که قبلا با ما بودند ولی الآن افتخار بودنشان را نداریم.

در ضمن از فرصت استفاده کرده هم از مسؤولان روزنامۀ ایران سپید و هم از مدیران محله خودمون تقاضا میکنم که سعی کنند آرشیوی از بزرگان نابینا تهیه کرده و بمناسبت تولد یا وفاتشون یادی از آنها بکنند چون بسیاری از آنها میتوانند همچنان الگوهای خوب و مفیدی برای جوانها و نسل امروز باشند.

بیشتر وقت نمیگیرم در ادامه توجه شما عزیزان را به شرحی از زندگی و تألیفات این مرد فاضل و برجسته جلب میکنم. فقط یادآوری کنم که در متن ذکری از نمایندگی دکتر خزائلی در مجلس سنای سابق نشده که این هم یکی از افتخارات ما و ایشان است که برای اولین بار یک نابینا به عضویت یکی از مجلسین در‌میآید و همین موضوع میتواند انگیزه مضاعفی شود برای اصرار ما بر اصلاح قانون انتخابات مجلس و حق کاندید شدن برای نمایندگی قوه مقننه.

این شما و اینم پست قبلیم دربارۀ زنده یاد دکتر محمد خزائلی

درود بر شما هم محله ای های عزیز.

در این پست قصد دارم شما رو با یکی از موفقترین نابینایان ایران و شاید جهان آشنا کنم.
این نابینای موفق کسی نیست جز دکتر محمد خزائلی.
ابتدا شما رو با زندگینامه ی ایشون آشنا میکنم و در ادامه هم فایل صوتی سخنرانی ایشون رو در برنامه ی رادیویی مرزهای دانش، براتون میذارم.

محمد خزائلی در سال 1292  در کرهرود اراک به دنیا آمد.

وی در هجده ماهگی به دلیل ابتلا به بیماری آبله، بینایی خود را از دست داد.
در آن زمان برای آموزش و پرورش نابینایان، وسایل و مدارس خاص وجود نداشت. از این رو وی رهسپار مکتب خانه های قدیمی شد و در هفت سالگی به مکتب شیخ حسین مدنی رفت. مدتی برای فرا گرفتن قرآن نزد شیخ میرفت تا روزی به پدرش گفت: آقای معلم قرآن را غلط میخواند و این اولین انتقاد او نسبت به محیط تعلیم و تربیت بود.
پدرش متوجه شد که این مکتب خانه جوابگوی خواست پسرش نیست. لذا به محض افتتاح اولین مدرسه در اراک به نام مدرسه ی سمسامیه او را روانه ی این مدرسه ساخت. درسها را برایش میخواندند و او به لطف داشتن حافظه ی قوی آنها را یاد میگرفت. در دوازده سالگی قرآن را کاملً حفظ بود و چنانچه آیه ای برایش تلاوت می‌شد بلافاصله دنباله آن را قرائت می‌کرد. رفقای دوران تحصیل وی نقل می‌کنند: هنگامی که برای گردش و تفریح به بیرون شهر می‌رفتند از آنان درخواست می‌کرد که نوشته های روی سنگ قبرها را به وی نشان دهند و او با لمس کردن آنها با اشکال مختلف حروف فارسی آشنایی پیدا کرد.
در دوره ابتدایی همیشه شاگرد اول بود و با وجود نابینایی با اشکال زیادی مواجه نشد و به اخذ مدرک پایه ششم ابتدایی با معدل ۲۰ نایل گردید.
تحصیلات متوسطه را در صمصامیه اراک ادامه داد ولی برای گذراندن امتحانات پایه سوم متوسطه با مشکلات فراوانی مواجه شد. در این زمان بود که برای اولین بار فقدان بینایی خویش را بیشتر احساس کرد. امتحانات شفاهی دروس را با موفقیت گذرانید ولی نابینایی مانع از امکان شرکت وی در امتحانات کتبی می‌شد. از این رو در آن سال موفق به دریافت مدرک سوم متوسطه نشد. مدت دو سال به مکاتبه با مرکز مشغول بود تا اینکه شکیبا رئیس فرهنگ وقت به تهران آمد و ترتیبی داد که محمد خزائلی بتواند با کمک منشی، امتحانات کتبی را بگذراند. به این ترتیب معمایی بزرگ حل شد و از آن پس این شیوه امتحان برای همه ی نابینایان معمول گردید.
برای همه در آن زمان عجیب بود که فرد نابینایی بتواند تحصیل کند، ولی او اهل مبارزه بود و آنی از تلاش غفلت نمی‌کرد؛ تا اینکه بالاخره به تهران آمد و در امتحانات متفرقه پایه ششم متوسطه شرکت کرد و در رشته ی ادبی در سراسر کشور رتبه اول را به دست آورد و به دریافت مدال علمی نایل آمد.

محمد خزائلی در جوانی با هنر موسیقی آشنایی پیدا کرد و گهگاه نغمه سازی برای دل خود می‌نواخت. روزی که در مجلس جشن و سروری ساز را به دامن او نهادند و از او خواستند که بنوازد، وی پس از اندکی تأمل، ساز را به کناری نهاد و از آن پس برای همیشه دست از نواختن برداشت.

محمد خزائلی اولین فعالیت اجتماعی خود را ضمن ادامه ی تحصیل در دبیرستان، با تشکیل کلاس درس در منزل آغاز نمود. در همین دوران بود که به یادگیری زبان فرانسوی، خارج از مدرسه نزد شخصی به نام ژوزف که از ارامنه ی جلفا و پدرش تاجر فرش بود پرداخت. این معلم ابتدا حروف الفبا ی زبان فرانسه را با حروفی که از گچ و چوب درست کرده بود به وی یاد داد و سپس به تعلیم کتابهای مقدماتی فرانسه پرداخت.
روزی که محمد، امتحان زبان فرانسه را در دبیرستان می‌گذرانید، طبق روال پیشین فقط یک نسخه سؤال از مرکز برای آن حوزه امتحانی ارسال شده بود. اگر می‌خواستند سؤالات را در جلسه عمومی قرائت کنند آن گاه در دست منشی او نسخه ای از سؤالات نبود تا برایش بخواند و اگر عکس قضیه را انجام می‌دادند سایر شاگردان از آن مطلع می‌شدند. در اینجا حافظه و هوش سرشار وی مددکار همه شد و به ممتحنین پیشنهاد نمود که ابتدا یک مرتبه دیکته و ترجمه فرانسوی را برایش بخوانند و بعد برای انجام امتحان سایر شاگردان بروند. این کار را کردند و وی بدون اشتباه، مطالب قرائت شده را به منشیش دیکته کرد و هجی نمود و نمره ۲۰ هم گرفت.

در یکی از کلاسهای درس بود که محمد خزائلی عاشق یکی از شاگردان خود به نام صدیقه عظیمی عراقی شد. علیرغم آنکه این عشق دوجانبه بود ولی پدر و مادر دختر با این ازدواج مخالف بودند. بالاخره بعداز گذشت چند سال این ازدواج سر گرفت و در سال ۱۳۱۸ زندگی مشترکش را آغاز کرد. حالا دیگر همسرش کتابها را برایش می‌خواند و او مطالب را به حافظه اش می‌سپرد. ثمره این پیوند چهار پسر و چهار دختر می‌باشد.

محمد خزائلی که او را محمد نابغه لقب داده بودند، هیچ گاه در راه تحصیل علم از پا ننشست و به آموختن ادبیات عرب، فلسفه ی قدیم، عرفان، فقه و اصول، ملل و نحل، علم کلام و تاریخ اسلام پرداخت. آنگاه به تهران آمد و با وجود مشکلات فراوانی که در سر راهش بود در کنکور دانشگاه شرکت کرد و قبول شد و سر انجام در سال هزار و سیصد و بیست و چهار موفق به اخذ درجه ی لیسانس با رتبه ی شاگرد اولی از دانشکده ی الهیات دانشگاه تهران و نیز مفتخر به دریافت مدال علمی گردید. پس از آن باز هم در سال 1325 از دانشکده ی حقوق و در سال 1329 از دانشکده ی ادبیات به دریافت لیسانس، توفیق یافت.
با پشتکار عجیب و ذوق به تحصیل علم و دانش که در نهاد او منحصر به فرد بود تحصیلات عالیه خود را ادامه داد تا درسال 1332 در رشته ی ادبیات فارسی و در سال 1336 در رشته ی قضایی از دانشکده ی حقوق دانشگاه تهران درجه دکترا گرفت.
وی به تصدیق اغلب دانشمندان و اهل فن، در زمینه علوم مذهبی، ادبیات عرب، معقول و منقول، تصوف، علم، تفسیر، حقوق اسلام و مذهبشناسی کمنظیر بود. به زبانهای عربی، فرانسوی و انگلیسی تسلط کامل داشت و به زبان آلمانی هم آشنا بود.

به دست آوردن کار دولتی برای نابینایان، مشکل بزرگتری بود که محمد خزائلی هم با آن مواجه گردید و مثل همیشه با تلاش و کوشش و نشان دادن لیاقت شخصی خود درسال 1321 به استخدام وزارت فرهنگ و هنر درآمد و به این ترتیب راه دیگری به روی نابینایان گشوده شد.
او ابتدا در دبستانهای گلپایگان و خمین و سپس در دبیرستانهای اراک به تدریس پرداخت. در زمانی که معلم مدرسه ی عظیمیه ی اراک بود، علی اصغر حکمت، وزیر فرهنگ وقت به اراک آمد و قرار شد معلمین هر کدام در مورد رشته و فن خود مطلبی را بیان کنند. از مدیر مدرسه پرسیدند معلم کلاس ششم کیست؟ مدیر وقت، محمد خزائلی را معرفی نمود و وی در حضور وزیر فرهنگ، هندسه را با ارائه اشکال هندسی به شاگردان تدریس نمود. نتیجه کار به قدری عالی بود که وزیر را متعجب ساخت تا آنجا که مدال درجه اول علمی را به وی اعطا نمود.

محمد خزائلی در سال ۱۳۱۱ آموزشگاه خزائلی را در اراک تأسیس کرد و بعدها آموزشگاههای متعدد خزائلی را در تهران بنیاد نهاد و تمام آنها را شخصاً مدیریت می‌کرد. او بنیانگذار اولین مدرسه شبانه در ایران است.
وی نه تنها به باسواد کردن افراد بینا سعی وافی نمود بلکه از با سواد نمودن نابینایان نیز غافل نبود. او اولین کسی بود که «انجمن هدایت و حمایت نابینایان ایران» و سپس «آموزشگاه نابینایان بزرگسال» را تأسیس نمود و سهم خود را در باسواد کردن نابینایان کشور تا سر حد امکان ایفا نمود. وی یک لحظه از تلاش در عرصه تعلیم و تربیت غافل نماند و به راستی عمر خود را در گرو تحصیل و تدریس علم و دانش نهاد.
در سال 1348 مجله روشندل» را برای اشاعه اخبار مربوط به نابینایان ایران و جهان منتشر نمود. از مؤسسات نابینایان کشورهای سیلان، هندوستان، فرانسه، جمهوری فدرال آلمان، عربستان سعودی، جمهوری دمکراتیک آلمان، روسیه و اسپانیا با هدف گسترش فعالیت‌های نابینایان ایران بازدید نمود. وی عضویت «کمیته اجرایی خاورمیانه» در «شورای ملی رفاه نابینایان «اتحادیه بین‌المللی نابینایان» و «کمیته اجرایی کنفرانس بین‌المللی تربیت مبتلایان به نقص بینایی» را برعهده داشته است.
محمد خزائلی علاوه بر تدریس در آموزشگاههای خود، در مراکز آموزشی عالی کشور نیز به تدریس ادبیات فارسی اشتغال داشت و در مدت ۶۲ سال زندگی پر ثمر خود ۳۹ کتاب ارزنده تألیف کرد که اغلب آنها در دانشگاه‌ها و مدارس علمیه تدریس می‌شود.
وی در دوران خدمتش، افتخار دریافت دو قطعه مدال درجه اول و یک قطعه نشان درجه دوم علمی را داشته است.

تألیفات وی در چهار بخش تحت عناوین رسالات، کتابهای درسی، سایر تألیفات و آثار چاپ نشده به شرح زیر است:

رساله ها:

رساله دکترای ادبیات خود را به روشنگری درباره «اَعلام قرآن» اختصاص داد و اکنون این کتاب ارزنده از جمله کتابهای منبع و مأخذ تحقیقات قرآنی و اسلامی است.
رساله دکترای حقوق او نیز کتابی است به نام «مسئولیت مدنی کارفرما، ناشی از عمل کارگر» که این اثر پژوهشی نیز می‌تواند ملاک بسیاری از داوریهای وزارت کار قرار گیرد.

کتابها:

دکتر محمد خزائلی تألیف ارزنده دیگری دارد به نام «احکام قرآن» این کتاب جامع، مقام آن را دارد که رهنمود راستین حکام شرع قرار گیرد. همچنین کتاب «فقه» را در شش جلد تدوین نموده است. «فلسفه اسلام» و ترجمه «معالم القریه فی الحکام الحسبه» نیز از آثار دیگر اوست.
وی در گلستان و بوستان سعدی نیز عارفانه و محققانه سیر معنوی و علمی نموده و با تألیف دو جلد کتاب به نامهای «شرح گلستان» و «شرح بوستان»، هرگونه معضل و مشکلی را که ادب دوستان در بیانات و سروده‌های سعدی داشته اند رفع کرده و پرده ابهام و ایهام را از آن به کنار زده است. کتاب دیگری به نام «گلهای ادب» درچهار جلد را نیز تقدیم علاقه مندان به ادبیات فارسی نموده است و همچنین کتاب «دستور زبان جاویدان» از آثار گرانقدر دکتر محمد خزائلی است.
«خودآموز حکمت مشاء» یکی دیگر از تألیفات اوست که ترجمه ای بلیغ و رسا از «مقاصد الفلاسفه» امام محمد غزالی است. برگزیده‌هایی زیبا از آثار ادب عرب گردآورده که با طبع لطیف و حساس خود، کتابی خواندنی و جمیل به کتابخانه‌های دانش پژوهان هدیه داشته و نام آن را «المنتخب فی ادب العرب» نهاده است. کتابهای «نهج الادب» در صرف و نحو عربی را در شش جلد و «الاسلوب الحدود» برای مکالمه عربی را در دو جلد تألیف نموده است. سه کتاب دیگر در رشته منطق دارد به نام‌های «منطق و مختصری از فلسفه شرق»، «منطق نظری» و «منطق عملی» که در حقیقت از راه دانش ثمر بخش منطق، دریچه ای به باغ فلسفه گشوده است.
زیبایی‌شناسی یکی از رشته‌های فلسفه‌است و این واقعیت را در کتاب «تاریخ مختصر فلسفه و زیبایی شناسی» که دکتر محمد خزائلی تدوین نموده است، میتوان به نیکویی دریافت. کتاب دیگری که بر آن نام «مختصر روانشناسی» نهاده، کتابی است کامل که همگان را با دانش روانشناسی آشنا می‌سازد.
داستانهای «دایانا و ونوس» در ادبیات یونان، روم، انگلیس و ایران نیز آثار زیبای اوست.
دکتر محمد خزائلی به آموزش بنیادها و نهادهای ادبی خدمتی بسزا کرده و از همکاران و دوستان خود نیز یاری گرفته‌است، کتاب «بدیع و قافیه» را با همکاری دکتر حسن سادات ناصری تألیف کرده، کتاب «مختارات» را با یاری دکتر محمد خوانساری نوشته، دستور جاویدان را به مدد سید ضیا الدین میرمیران تدوین کرد. «اسلوب الحدیث» را با کمک سید عبد الباقی تنکابنی به مشتاقان هدیه نموده است.
وی آثار مدون دیگری دارد که اکنون در کتابخانه ای که از او به یادگار مانده و به دانشگاه اصفهان هدیه شده موجود است. از آن جمله آثار وی چون ترجمه «تحافته الفلاسفه» غزالی، ترجمه «مفتاح العلوم» خوارزمی، «فرهنگ اصطلاحات روانشناسی و فلسفی» با استفاده از فرهنگهای روانشناسی و فلسفی فرانسه و انگلیس را می‌توان نام برد.

دکتر محمد خزائلی نه تنها در راه نشر معارف دیرپای ایران و اسلام به راستی فعالیت می‌نمود، بلکه زندگانی و بهسازی و بهزیستی جامعه نابینایان ایران را نیز مدنظر داشت. وی طی 21سال متوالی که انجمن ملی هدایت و حمایت نابینایان ایران را بنیاد نهاده بود و بعد منجر به تشکیل سازمان رفاه نابینایان ایران شد، خدمتی همیشگی و مستدام در حق این گروه نمود و آنچه داشت برای آنان در طَبَق اخلاص نهاد و هدیه کرد. دکتر محمد خزائلی، در بیست و دوم خردادماه هزار و سیصد و پنجاه و سه، پس از یک هفته اغما چشم از جهان فرو بست و در بهشت زهرا سلام الله علیها، بر خاک رخ نهاد.

منبع»

ویکی پدیا.

اما شما میتوانید فایل صوتی سخنرانی دکتر خزائلی رو در برنامه ی رادیویی مرزهای دانش، با حجم نُه مگابایت از
اینجا
دانلود کنید.
امیدوارم این پست مورد قبول و توجه شما هم محله ای های خوبم قرار گرفته باشه.
شاد و سلامت باشید.
بدرود.