هم محله ای های گرامی: درود به همگی تون. در آستانه ی روز ملی عصای سپید و همچنین روز جهانی نابینایان، می خوام توجهتون رو به متنی که 2 سال پیش در وبلاگ شخصی خودم نوشته بودم و الآن کمی ویرایشش کردم جلب کنم، امیدوارم در این نوشته تونسته باشم از زبون یک دانشجوی نابینا، حق مطلب رو به نحو احسن به مخاطبین بینا برسونم.
ذکر این نکته خالی از لطف نیست که وبلاگم که خیلی هم دوستش داشتم، فیلتر هست و نمی دونم چه طوری باید برای رفع فیلترش اقدام کنم.
و اما متن اصلی با عنوان درد دل های یک دانشجوی نابینا با مردم
با درود به شما گرامیان, وقت همگی به خیر.
قصد دارم در این پست، به چند نمونه از مشکلاتی که دانشجویان نابینا در ایران با آنها دست به گریبانند اشاره کنم تا این نگاه غلط برخی که تصور می کنند ما به راحتی مدرکمان را می گیریم بدون اینکه نیاز به درس خواندن داشته باشیم و اینکه اساتید به ما ترحم می کنند و نمره میدهند را تغییر دهم.
امیدوارم با بیان نمونه هایی از سختیهایی که ما در دانشگاه با آن روبرو هستیم بتوانم تغییری در اینگونه افکار بی پایه و اساس ایجاد کنم.
1. عدم مناسب سازی کتب دانشگاهی به خط بریل: یکی از مهم ترین و در عین حال بد ترین مشکلاتی که ما نابینایان در طی دوران تحصیل در دانشگاه با آن روبرو هستیم, عدم مناسب سازی کتب درسی و جزوات خلاصه شده به خط بریل است.
برخی از کتب به صورت صوتی موجودند اما بسیار قدیمی هستند, به عنوان مثال من در ترم اول درس صرف 1 را که میخواستم امتحان دهم, با کلی زحمت توانستم کتابی که استاد درس می داد را به شکل صوتی از سایت کتابخانه ی گویای نابینایان فارسی زبان مقیم آلمان پیدا کنم که تاریخ ضبطش سال 1374 بود و شماره ی صفحاتش با کتاب چاپ 1393 زمین تا آسمان تفاوت داشت و لذا من نمی توانستم تمارین مربوط به دروس جدید را بنویسم و در سر کلاس، همانند دانشجویان دیگر با آمادگی کامل به سؤالات پاسخ دهم.
برای ضبط کتب درسی هم نابینایان هزینه های سنگینی را برای ضبط جزوات و کتب درسی متحمل می شوند، چه از نظر مادی و چه معنوی.
خود بنده در ترم اول از یکی از دانشجویان هم کلاسی خواستم که جزوه ای را برایم ضبط کند, بر اساس شناختی که از وی داشتم می دانستم که جزوه اش کامل است, ایشان هم در ابتدا پذیرفت اما چند روز بعد به من گفت که جزوه را میدهد به من تا به دوستم بدهم تا برایم ضبط کند, دوستم هم همانجا به من گفت: خیلی سخته, 10 صفحه عربی و 10 صفحه فارسی.
آن روز من واقعاً تحقیر شدم, دست آخر هم آن خانم جزوه اش را نداد و من مجبور شدم به یکی دیگر از بچه های کلاس رو بزنم تا جزوه اش را برایم بیاورد, آن هم در فاصله ی 2 هفته قبل از امتحان, او هم لطف کرد و آورد اما جزوه اش ناقص بود.
برای ضبط این جزوه هم به یکی دیگر از دوستانم در خوابگاه رو زدم و وی دقیقاً 3 روز قبل از امتحان جزوه را برایم ضبط کرد و نهایتاً این شد که من سر جلسه ی امتحان قفلیدم و امتحان را خراب کردم.
2. نداشتن کتاب و به تبعِ آن شنونده بودن: نمی دانید که چه قدر این مسأله بار روانی منفی برای ما نابینایان دارد, خدا شاهد است که چه قدر بابت این موضوع ما تحت فشار هستیم, همه در کلاس تخته را می بینند, کتاب زیر دستشان است و اگر نکته ای هم لازم باشد یادداشت می کنند, اما ما از هیچ کدام از این فاکتورها برخوردار نیستیم و فقط باید یک ساعت و نیم بنشینیم و شنونده باشیم و اگر اساتید اجازه دادند کلاس را ضبط کنیم که متأسفانه برخی اساتید این اجازه را هم به ما نمی دهند.
البته این بدین معنا نیست که صرفاً ما شنونده هستیم و منفعل, نه! به هنگام حل تمرینات معمولاً یا اساتید، خود سؤالات مربوط به ما را می خوانند, یا دانشجویان هم کلاسی, اما همین هم به خودی خود بار روانی منفی برای یک دانشجوی نابینا دارد, چرا که اگر کتاب برایش مناسب سازی شده بود و سر کلاس هم میتوانست یادداشت برداری کند نیازی نداشت که دیگران برایش سؤالات را بخوانند یا برای گرفتن و ضبط جزوات و کتب درسی, به این و آن رو بزند. یک دانشجوی نابینا, هر چه قدر هم که با هوش و با استعداد باشد, با وجود این مشکل از نظر تحصیلی افت میکند, مگر عده ای قلیل که اراده ی آنها از جنس پولاد است.
من در ابتدای ترم چهار، لوازم مخصوص نوشتن به خط بریل را با خود به همراه می بردم و تصمیم داشتم پا به پای دیگر دانشجویان، جزوات را بنویسم، اما اساتید آن قدر تند تند مطالب را می گفتند که حتی داد دانشجویان بینا هم در ی آمد، چه رسد به من که طبیعتا نمی توانم به سرعت یک فرد بینا، جزوه بنویسم. از طرف دیگر، احساس کردم حواس دیگر دانشجویان ب صدای نوشت ابزار من پرت می شود و چندین بار صدای پِچ پِچ تعدادی از آن ها به گوشم رسید. لذا دیگر نوشت ابزارم را به کناری نهادم و برگشتم به همان حالت شنوندگی 3 ترم قبل!
3. عدم وجود یک راهنمای مخصوص برای دانشجویان نابینا جهت رفت و آمد: همانطور که می دانید دانشگاه هم مثل خیلی از ادارات دیگر مملو از پله و راهروهای پیچ در پیچ است, این مسأله رفت و آمد در دانشگاه را برایمان خیلی سخت میکند, حتی با عصا, از آنجا که چیزی به اسم عصای هوشمند برای ما نابینایان داخل کشور در حد یک رؤیاست و مجبوریم با همان عصای سپید یا فلزی رفت و آمد کنیم, عبور و مرور در دانشگاه با وجود این همه پله و راهرو برایمان دشوار می شود,
هر چند خیلی از نابینایان ممکن است از این حرفها از روی غرور بیش از حد ناراحت شوند, اما حکایتیست تلخ, باید گفته شود, یک نابینا در هر محیطی که با آن سر و کار دارد, باید آنجا را بشناسد, چرا که چشم ما حافظه و گوش ماست, اما مکانهایی مثل دانشگاه که عریض و طویل هم هستند, نیاز به یک راهنمای مخصوص برای افراد معلول دارند و این وظیفه ی دولت است که افرادی را در این رابطه در دانشگاه ها و سایر ادارات به استخدام در آورد، نه اینکه هر که از کنار یک معلول رد شد از روی ترحم به وی بگوید: می خواهید کمکتان کنم؟ آیا نیاز به راهنمایی دارید؟ اگر ناراحت نمیشوید دستتان را به من بدهید تا هر کجا که می خواهید برسانمتان.
هر چند که اکثر معلولین خیلی زود محیط جدید را میشناسند اما این دلیل نمی شود که سلامت و امنیت معلولین توسط دولت و حکومت نادیده گرفته شود, ما که همه جا نادیده گرفته می شویم اما حد اقل انتظارمان این است که ذره ای برای سلامت و امنیت جانی ما اهمیت قائل شوند. از طرف دیگر راهرو ها و پله ها هم متعدد و اکثراً مُوَرَّب و ناموزون هستند, مثلاً ممکن است عرض راهرو اگر 2 متر بوده به یک باره به یک متر تقلیل پیدا کند یا پله های متعددی که در راهروها, به فاصله ی زیادی از یکدیگر قرار میگیرند و…
این کار ما نابینایان را بسیار مشکل میکند. ما برای پیدا کردن کلاسها هم معمولاً مشکل داریم و دائماً باید از رهگذران بپرسیم که فلان کلاس کجاست و…؟
البته این مشکل در ترم های اول و دوم ملموس تر است، زیرا فرد نابینا با محیط جدید چندان خو نگرفته، اما رفته رفته این موضوع برایش عادی می شود، به عنوان مثال خود بنده تقریباً دو ترم اول با پیدا کردن کلاس ها مشکل داشتم، اما کم کم مسیر ها را حفظ نموده و اکنون مشکلی هم برای پیدا کردن کلاس های درسی ندارم.
4. بد رفتاری برخی اساتید و جدی نگرفتن و کار نکشیدن از ما نابینایان: برخی اساتید هم مثل اکثر مردم عامی تصوری بد از ما نابینایان دارند و فکر میکنند ما به سبب نابینایی عُرضه ی انجام هیچ کاری را نداریم و سر کلاس از ما سؤال نمی پرسند, وقتی هم که ما خود داوطلب می شویم به ما فرصت صحبت را نمی دهند, همچنین بارها برای خودم اتفاق افتاده که به جای اینکه استاد اسم و فامیلم را از خودم بپرسد, از بغل دستیم پرسیده که ایشان اسمشان چیست؟ این بدترین توهینیست که یک استاد مملکت با کلی مقاله, پژوهش و سواد به یک دانشجوی نابینا می تواند بکند, همین رفتار استاد باعث نگرش ترحم آمیز هم کلاسی ها به نابینایان می شود.
به هر حال امیدوارم اساتید محترمی که احیاناً این مطلب را میخوانند, از این انتقاد من ناراحت نشوند و حرفهایم را جدی بگیرند.
5. پیدا کردن منشی برای نوشتن امتحان میان ترم و آخر ترم: همان طور که خیلی از شما می دانید ما نابینایان به خط بریل انشا می کنیم و نمی توانیم در دانشگاه از این خط برای نوشتن امتحان استفاده کنیم, زیرا اساتید با این خط آشنایی ندارند, بدین سبب ما مجبوریم به دیگر دانشجویان برای نوشتن امتحانات رو بزنیم, سر جلسه ی امتحان هم خدا می داند که چه مشقت هایی می کشیم, باید منشی برایمان آرام بخواند, ما آرام پاسخ دهیم, در حالی که نمی دانیم که وی دقیقاً همان را که ما می گوییم مینویسد یا که خیر! مجبوریم تا حد امکان سرمان را خم کنیم تا دیگران صدایمان را نشنوند یا لب خوانی نکنند و تقلب نکنند. البته در دانشگاه آزاد که بودم این مشکلات وجود نداشت و خود دانشگاه برایمان منشی در نظر می و محل امتحانمان هم جدا از دیگر دانشجویان بود, اما در دانشگاه فردوسی هم باید خودمان منشی پیدا کنیم, هم محل امتحانمان با دیگر دانشجویان یکیست و این کار را واقعاً برایمان سخت می کند.
برخی اساتید هم از آن طرف بام افتاده اند و ما را آن قدر شیطان فرض میکنند که فکر می کنند اگر در محل دیگری امتحان دهیم تقلب می کنیم یا منشی برایمان جواب می دهد, دقیقاً همان تصوری که بیشتر دانشجویان از ما دارند.
کاری ندارم که عده ی قلیلی از نابینایان دانشجو, در سنوات گذشته چنین کارهایی را کرده اند ولی این دلیل نمی شود که اشتباه اقلیت را به اکثریت تعمیم داد.
خاطره ای هم که از ترم 4 در ذهنم مانده این است: وقتی کنار منشی خود نشستم تا امتحان شروع شود، یکی از خانم های هم کلاسی با لحنی زشت، تند و طلب کارانه رو به من گفت: آقای علیپور باز بلند بلند جواب ندینا! حواسمون پرت می شه.
آن لحظه واقعاً ناراحت شدم از این برخورد و بعد از امتحان هم از طریق پیامک اعتراضم را به ایشان بابت رفتار زشتشان ایراد نِمودَم، هر چند که ایشان واکنشی نشان ندادند و عذر خواهی نکردند اما حد اقل انتظار داشتم به ایشان بر نخورد! آخر شواهد و قرائن این طور نشان می دهد که از من دلخور شدند!
6. پرداخت شهریه های سنگین و عدم همکاری دولت جهت رایگان کردن تحصیل برای معلولین: در اکثر کشورهای پیشرفته و حتی در حال توسعه, تحصیل برای معلولین کاملاً رایگان است, اما در ایران خیر.
سازمان بهزیستی هم که اسماً نهادیست برای حمایت از معلولین برای بهره مندی از حد اقل ها، به یک بنگاه تکدی گری به اسم معلولین و پر شدن جیب کارمندانش مُبَدَّل شده, ازدیگر سوی، اکثر ما نابینایان از قشر ضعیف جامعه هستیم و پرداخت شهریه های سنگین واقعاً از عهده ی خانواده هایمان خارج است.
ما اول هر ترم کلی باید دوندگی کنیم, از این شاخه به آن شاخه ، از این اداره به آن اداره پاس کاری می شویم و در آخر ترم هم یا کلاً از کمک هزینه ی شهریه خبری نیست, یا نهایتاً نیمی از شهریه را به حسابمان واریز می کنند, وقتی هم که معترض می شویم می گویند: همین مقدار که به شما سرویس می دهیم لطف می کنیم و شما باید خدا را شکر کنید و ما را افرادی طلب کار و پر رو می دانند!
7. دستآورد نابینایان از تحصیل در دانشگاه ها چیست؟: عاقبت اکثر ما معلولین و بالاخص نابینایان پس از فارغ التحصیل شدن, دوندگی بسیار کمرشکن از این اداره به آن اداره برای کار, عدم استخدام و در نتیجه خانه نشینی یا ادامه ی تحصیل از روی بیکاریست.
آن 3% سهمیه ی مصوب برای استخدام معلولین هم دوای درد ما نابینایان نیست و اکثراً معلولین جسمی و حرکتی و همچنین کم شنوا جذب ادارات می شوند.
متأسفانه باید بگویم که بیش از نیمی از استخداماتی که در ادارات از بین نابینایان صورت می پذیرد, برای اپراتوری و تلفن چیست, به عنوان مثال یک نابینا با فوق لیسانس حقوق تلفنچی دادگستری می شود یا یک نابینا با لیسانس ادبیات فارسی, تلفنچی زندان مرکزی مشهد و…
یک دانشجوی ارشد فقه و حقوق هم پس از قطع امیدش از استخدام در ادارات و همچنین پذیرفته نشدن برای امر قضاوت به سبب نقص بینایی، به ناچار در مقطع دکترا مشغول به تحصیل می شود.
آموزش و پرورش هم از بین نابینایان تحصیل کرده کم نیرو می گیرد و اکثر دبیران مدارس استثنایی, از جمله مدارس مخصوص نابینایان, از بین افراد بینا انتخاب می شوند و این در حالیست که طبیعتاً دبیران نابینا و کم بینا خیلی بیشتر از دبیران بینا با حالات و روحیات دانش آموزان نابینا آشنایند.
اکثر دبیران نابینا، دهه ی هشتاد و ما قبل آن استخدام شده اند و این جای بسی تأسف است.
به هر حال این چکیده ای بود از دردهای دل یک دانشجوی نابینا, امیدوارم توانسته باشم با بیانی ساده تغییری در نگرش شما بازدید کنندگان ارجمند ایجاد کنم.
جادارد همین جا، روز ملی عصای سپید را پیشاپیش گرامی بدارم و برای تمامی هم نوعانم، هر کجا و در هر سطح تحصیلی که هستند، آرزوی بهروزی و شاد کامی کنم.
در پناه یزدان بی همتا, سالم و تندرست باشید و قدر سلامتیتان را هم بدانید.