دوستان گرامی با سلام

یادداشت سوم از سلسله یادداشتهای با موضوع نابینایی و نابینایان در استان کردستان که به همت موسسه رفاه نابینایان سقز گرد آوری گردید،  در ذیل میآید. امید است که مورد استفاده دوستان گرامی قرار گیرد.

ضرورت توجه به آموزشهای عمومی جهت بهبود تعامل صحیح با نابینایان و کم بینایان

تهیه و تدوین: نصرالله ابراهیمی

نگاهی به تاریخ حیات بشر و مروری بر محاورات آتی و نیز بررسی متون ادبی، نشان می‌دهد که اندام چشم و نیروی بینایی نسبت به سایر اندام ها و حواس، جایگاه خاصی را کسب کرده و بخش عمده‌ای از توجه آدمیان را به خود اختصاص داده است.

حساسیت و ظرفیت اندام چشم و آسیب پذیری آن از سویی و نیز وابستگی انسانها به قوه بینایی از سوی دیگر، باعث شده است که انسان ها همواره با دو مسئله مهم مواجه گشته و با مشکلات ناشی از آن دو مسئله دست و پنجه نرم کنند. نخست حفظ بینایی و دوم خنثی نمودن  عواقب و عوارض منفی ناشی از نابینایی که هریک ساز و کار خاص خود را می‌طلبد.

حاصل توجه بشر به مسئله نخست (حفظ بینایی)، پیشرفتهای شگفت انگیز علم چشم پزشکی بوده است که نه تنها پیشگیری از نابینایی را تا حد زیادی محقق کرده بلکه بسیاری از آسیب ها نیز توسط چشم پزشکان درمان شده و در نتیجه‌ی تلاش آنان بسیاری از افراد مبتلا، بینایی خود را بازیافته و به زندگی عادی خود ادامه دادند.

درخصوص مسئله دوم یعنی خنثی نمودن و یا کاهش عوارض منفی از نابینایی و کم بینایی نیز تلاشهای فراوانی صورت گرفته و نتایج ارزشمندی به دست آمده است.

نکته درخور تاکید این است که محور و مدار همه آنها تعامل صحیح با نابینایان بوده است. در طول زمانهای متمادی هرگاه با نابینایان تعامل صحیح برقرار شده و افراد بینا راه درست ایجاد ارتباط و ارائه خدمات به نابینایان و کم بینایان را یافته‌اند، افراد جامعه هدف نیز کوشیده‌اند استعدادهای خود را به بهترین وجه ممکن به فعلیت رسانده و خود و جامعه را از آنها بهره‌مند سازند. اما در مواردی که چنین تعاملی برقرار نشده است، نه تنها استعداد خدادادی بسیاری از آنها هدر رفته بلکه مشکلاتی را نیز برای اطرافیان ایجاد کرده است.

مشاهده چنین پیامدهایی موجبات وحشت انسانها از نابینایی را در پی داشته و همواره افراد بینا از نابینایی گریزان بوده اند.

نگاهی گذرا و اشاره وار به موفقیت نابینایان موفق و عزلت تعدادی دیگری از نابینایان را می‌توان به عنوان شواهد روشنی بر مدعاهای فوق ذکر کرد.

چون دکتر خزائلی اجازه یافت برای اولین بار در ایران به کمک منشی در امتحانات مدرسه شرکت کند و همین امر نقطه عطفی در تحول آموزشی نابینایان قرار گرفت، او توانست تشکیل سازمان رفاه نابینایان کشور را پی‌ریزی کرده و آموزشگاه مشهور نابینایان خزائلی را نیز تأسیس نماید.

یکی از نکات قابل توجه در زندگی نابینای مصری دکتر طاها حسین نیز ورود همسرش به زندگی او بود. کسی که با علاقه زائد الوصفی می‌کوشید علمی ترین و موثرترین راه ها را برای فائق آمدن طاها حسین بر مشکلات بیابد و در نهایت همدلی و همکاری او را در توسعه دانش افزائی یاری نماید.

نمونه دیگری از تعامل و ارتباط صحیح با نابینایان و درک موقعیت آنان اقدام مفید و موثر حضرت حاجی کاک احمد سلیمانی بود که درود خداوند بر او باد. وی چون دریافت که امکانات دیگری جزء ارتکاب حافظه در محیط نابینایان اطراف او وجود نداشت کوشید در مسجد بزرگ سلیمانیه نابینایان را گردآورده و علوم دینی را به روشهای معمول روز به آنان آموزش دهد. در میان نابینایان سالخورده و آشنا با روش حضرت شیخ مشهور است وقتی که کسی برایش هدیه‌ای می آورد می‌گفت:« به جای این هدیه برایم عصا بیاورید تا نابینایان یعنی سربازان عرصه فرهنگی و دینی را به کمک آن مستقل نموده و به حرکت درآورم«. این سخن حضرت شیخ نشان می‌دهد که آن مرد خدا همواره به استقلال نابینایان و شکوفایی استعداد آنان به منظور ارائه خدماتی علمی و فرهنگی به جامعه می‌اندیشیده است.

اما نمونه تأسف انگیز و زیان باری از هدر رفتن استعداد نابینایان تلاش و تکاپوی زین الدین عامدی در اختراع سیستم ویژه‌ای برای خواندن و نوشتن نابینایان بود. اگرچه زین الدین عامدی 600 سال پیش از لویی بریل فرانسوی، در بغداد خط برجسته ای را اختراع کرد اما به خاطر عدم توجه اطرافیان و عدم آگهی عمومی مردم از این طرح، او نتوانست پیشنهادش را فراگیر نموده و به بقیه نابینایان سرایت دهد.

اکنون در کتب تاریخی می‌خوانیم که زین الدین عامدی با تا زدن کاغذ خط برجسته ای را اختراع کرده بود که می‌توانست نام و قیمت کتابهایش را بر روی جلد آنها بنویسد. در نظر بگیرید آن سیستم در جای خود مورد توجه قرار می‌گرفت چه تاثیری در تحول زندگی نابینایان جهان اسلام ایجاد می‌کرد.

اکنون با درنظر گرفتن موارد پیش گفته و لحاظ نمودن وضعیت علمی و فن‌آوریهای جدید، این سوال پیش می آید که تعامل صحیح با نابینایان و کم بینایان چگونه باید باشد و مصداق های آن کدامند.

به نظر می‌رسد با توجه به شیوه های گوناگونی که برای تحصیل و شرکت نابینایان در فعالیتهای اجتماعی« توجه به آموزشهای عمومی جهت تعامل بهینه با نابینایان» غیر قابل انکار است. دنیای امروز به امکانات مختلفی در زمینه اطلاع رسانی مسلح و مجهز شده است. لذا دست اندرکاران و متولیان امور مربوط به نابینایان نیز باید از همه آن امکانات برای آشنایی مردم با توانمندیها و نیازمندیهای واقعی جامعه هدف بهره جویند. هنوز بسیاری از مردم یا از نابینایی وحشت دارند و یا برعکس نابینایان را باهوشتر از سایر افراد جامعه تلقی می‌کنند. که هیچ کدام پایه علمی و منطقی ندارند. نابینایان نیز مانند سایر افراد تفاوتهای فردی دارند اما همه آنها نیازهای ویژه ای دارند که برطرف کردن آنها منشاء اثر بودن نابینایان را در پی دارد.

در این برهه از زمان وقت آن فرا رسیده است که تشکلهای مردم نهاد و ادارات دولتی ذی ربط برنامه های ویژه‌ای را برای طراحی، ارائه و اجرای آموزشهای عمومی داشته باشند. لازم به ذکر است در ماده 22 دستور العملی که شهریور سال 94 از سوی هیأت دولت به کلیه دستگاههای اجرایی ابلاغ گردیده است. کلیه دستگاههایی که به نحوی با معلولین ارتباط دارند مکلف شده اند که کارکنان خود را در رابطه با تعامل صحیح و نحوه ارائه خدمات به معلولین آموزش دهند. البته نحوه ارتباط با نابینایان و شیوه‌های راهنمایی ایشان مصداق روشنی از این برنامه آموزشی است.

بدیهی است انتظار از مردم زمانی موجه و منقول است که ما اموری از قبیل حرکت شخص نابینا با همراه بینا، ضرورت مناسب سازی محیط، آشنایی مردم با روشهای مطالعه نابینایان و کم بینایان و شناسایی برخی از امکانات موجود را به مردم آموزش دهیم. همچنین لازم است در مورد شیوه‌های بهره‌مندی نابینایان و کم بینایان از امکانات جدید مانند رایانه و نیز مشاغلی که این افراد می‌توانند در آنها فعالیت نمایند اطلاع رسانی شود. توجیه مسئولان امر در مورد قوانین موجود نیز یکی از دیگر ضرورتهایی است که نباید نادیده گرفته شود. به عنوان مثال بانک مرکزی در مرداد 95 بخشنامه‌ای را با شماره131164/91 مورخ 17/5/91 به کلیه بانکها در مورد نحوه استفاده نابینایان از خدمات بانکی ابلاغ کرده است. اما هنوز بسیاری از متصدیان و مسئولین سیستم بانکی از آن بی‌اطللاع‌اند و هنوز نابینایان در بهره‌مندی از خدمات بانکی با مشکلات عدیده‌ای مواجه‌اند.

امید است تحقق آموزشهای عمومی باعث شود هم استعداد نابینایان و کم بینایان شکوفا گردد تا جامعه از حاصل توانمندیهای آنها بهره‌مند شوند و هم کاهش مشکلات ناشی از ارتباط با مردم زمینه آرامش خاطر را برای نابینایان فراهم نماید.

به نقل از شماره 904 هفته نامه سیروان