دوستان گرامی با سلام و آرزوی بهروزی

یادداشت ششم از سلسله یادداشتهای وضعیت نابینایی و نابینایان در استان کردستان که به مناسبت روز جهانی عصای سفید منتشر گردید، در ذیل جهت مطالعه هم محله ای های گرامی تقدیم حضور است.

مناسب سازی محیطهای شهری برای معلولین بویژه نابینایان و کم بینایان.

نویسنده: مهدی فردیان کارشناس ارشد جامعه شناسی.

امروزه در کنار پیشرفت تکنولوژی و صنعت ، تصادفات وسایل نقلیه ، بلایای طبیعی ، حوادث ناشی از کار و پدیده جنگ می توانند خسارات جبران ناپذیری برای انسان به بار آورند که یکی از آن خسارتها می تواند ایجاد نقص و آسیب در انسانها و نهایتا” معلولیت آنان باشد، معلولیت جسمی می تواند انسان را از حالت عادی زندگی روزمره خارج نماید در این صورت اگر توجه چندانی به ارائه تسهیلات و امکانات مورد نیاز چنین قشری نشود که او را در انجام زندگی عادی خود یاری دهد، ممکن است چنین فردی به درونگرایی روی آورده و به انزوا کشیده شده و روح و روان او نیز معلول و ناقص گردد. شهری که نیازهای اساسی همه شهروندان بویژه معلولین سالمندان و کودکان در سطح شهر رعایت نشود و ایشان از بیشتر فعالیتهای اجتماعی، اقتصادی، آموزشی و… خود باز بمانند در واقع آن جامعه هم با نادیده گرفتن این قشر معلول می گردد.
یکی از مهمترین عواملی که بر کیفیت زندگی افراد هر جامعه و به طور خاص معلولان و یا سالمندان تاثیر می‌گذارد، وجود زیرساختهایی است که کنش‌های فردی و اجتماعی با تکیه بر آنها و با استفاده‌ از آنها انجام می‌شود. یکی از این زیرساختها راه‌ها و معابر می‌باشد. وجود معابری که تردد معلولان و سالمندان را آسان کند، به آنان کمک می‌کند تا با امنیت و آسودگی خاطر رفت و آمد کنند، فعالیتهای اجتماعی خود را وسعت دهند، ارتباطات بیشتری پیدا کنند و به خدمات و امکانات خاص به سهولت دسترسی پیدا کنند. این امر خود وجهی از عدالت اجتماعی و عدالت شهری است. یکی از مسائل و مشکلات پیشرو معلولین در استان کردستان مسئله مناسب سازی شهری است، هنوز بسیاری از جانبازان و معلولان ویلچری و نابینا در استان کردستان به منظور حضور در اجتماع و در بهره مندی از خدمات شهری و شهروندی با موانع و دشواری های زیادی مواجه هستند، موانعی که می تواند آسیب های فراوانی از جمله، اختلافات خانوادگی، بیماری های روحی، عوارض جسمی، اعتیاد، عدم امید به آینده، پیری زودرس و بسیاری از مشکلات دیگر را فراهم آورد.
در نظر داشته باشیم قسمتی از مناسب سازی شهری به محیط فیزیکی شهر اختصاص دارد و بخش دیگر آن تسهیلات سخت افزار و نرم افزاری است که مکمل این حوزه می باشد. به عنوان مثال: گویا کردن خود پردازهای بانکی برای نابینایان، ایجاد دفاتر ویژه کمک و راهنمایی معلولین و سالمندان در ترمینالها فرودگاه ها و فروشگاههای بزرگ، هم سطح کردن ایستگاههای اتوبوس با کف داخلی اتوبوسها جهت تردد افراد ویلچری، پایین آوردن ارتفاع خدمات عمومی مانند خود پردازها و کیوسکهای تلفن برای استفاده معلولین نخاعی و کودکان.
بنابراین توجه به بحث مناسب سازی شهری و برنامه ریزی عملی در این خصوص به منظور تسهیل هرچه بیشتر و جلب مشارکت فعال این قشر از جامعه در فعالیت های اجتماعی و بهره مندی از توانمندی و مهارت آنان درعرصه های مختلف ضروریست، اولین گام برنامه ریزی در زمینه مناسب سازی، بررسی دیدگاه جامعه هدف یعنی خود معلولین و توجه به تجربه شخصی آنان می باشد، اینکه آنان در زمینه مناسب سازی چه نظری دارند؟ و اولویت آنان با توجه به فضاهای مختلف شهری نیازمند به مناسب سازی چیست؟ و در نهایت مهمترین دغدغه آنان در این خصوص چیست؟.
متأسفانه تا کنون اقدامات چشمگیر و سازنده ای در این خصوص در استان کردستان انجام نگرفته است اما گاهاً در بعضی موارد با تغییر شوراهای اسلامی و شهردارها و فشار انجمنهای نابینایان فعالیتهایی صورت گرفته که مقطعی سلیقه ای و بسیار اندک می باشد. وجود جانبازان و معلولان جنگی فراوان، رشد مهاجرت روستایان به شهر، افزایش جمعیت و گسترش بافت شهری در این استان ضرورت و اهمیت مناسب سازی شهری را نشان می دهد. از آنجا که پروژه ایجاد معابر به شکل گسسته و موردی در استان کردستان انجام می¬شود، لذا برخی از این راهکارها در مورد معابری که ایجاد شده¬اند موثر نیستند ولی می¬توانند در اجرای هم¬سطح سازی¬های آینده اجرا شوند. چنانچه ساختمان ادارات و سازمانها دارای آسانسور نباشد، رساندن یک فرد ویلچری به درب ورودی این ساختمان دردی از او دوا نمی‌کند هرچند که از معابر همسطح و مناسبی هم برای رسیدن به این مکان عبور کرده باشد. سرویس بهداشتی‌ای که توالت فرنگی نداشته باشد، خودپردازی که گویا نباشد، عملا امکان استفاده را از معلولان می‌گیرد. لذا هدف این پروژهها آن است که علاوه بر مناسب‌سازی معابر منتهی به خدمات عمومی، خود این خدمات نیز مناسب استفاده‌ی این افراد باشند. با تمام مشکلات پیشرو در این خصوص نابینایان در استان کردستان با کوشش آزمایش و خطا به انجام کارهای روز مره خود مشغول هستند هرچند در این اسنا متحمل آسیبهای روانی و جسمی فراوانی نیز می شوند. تا کنون موارد بسیاری از حوادث ناگوار در این استان گزارش شده است؛ به عنوان مثال فوت یک نابینا بر اثر سقوت در چاه فازلاب در بانه سال 1391. یک فرد نابینا برای جهت یابی و تردد،‌ تصویری ذهنی از اطراف خود می‌سازد و براساس این تصویر مسیر حرکت خود را انتخاب می‌کند. متغیر بودن این طراحی‌ها باعث می‌شود که تصویر ذهنی اشتباهی شکل بگیرد و یا اصلا امکان ساختن یک تصویر ذهنی نباشد. فرد نابینا هنگام راه رفتن با عصای سفید زمین را لمس می‌کنند و موانع زمینی را تا اندازه‌ای تشخیص می‌دهند. اما اگر این موانع نه روی زمین بلکه در ارتفاع بالاتر قرار داشته باشند، فرد نمی‌تواند آن را تشخیص دهد و به آن برخورد می‌کند. برخی از مسیرهای ویژه‌ی نابینایان در پیاده‌روها جدا بدون ‌دقت و نادرست انتخاب شده‌اند. در این مسیرها تعداد زیادی موانع فضایی قرار دارد که باعث صدمه دیدن فرد نابینا می‌شود. فرد نابینا با این اعتماد که در مسیر مناسب سازی شده¬ای راه می‌رود ناگهان به این موانع برخورد می‌کند و گاهی آسیب جدی می‌بیند. برخی از این موانع عبارتند از تابلوهای راهنمایی و رانندگی، صندوق صدقات،‌ صندوق پست، داربست‌های ساختمانی، سایبان‌های مغازه‌ها، درختان و …. علاوه بر این موانع زمینی نیز تردد نابینایان را به خطر می‌اندازد. این موانع اجسام ثابت یا متحرکی هستند که برسر راه نابینایان قرار گرفته‌اند و باعث صدمه‌ دیدن آنها از ناحیه‌ی پا می‌شود. ارتفاع برخی از این موانع طوری است که به زیر زانو برخورد می‌کند و نابینایان آن را بسیار دردناک و خطرناک توصیف می‌کنند. برخی از این موانع عبارتند از: تیرهای برق، پست‌های برق یا مخابرات، موانعی که برای جلوگیری از ورود موتور به پیاده‌رو نصب می‌شود، سکوها،‌ پله‌ها و بیرون زدگی‌ها و همچنین اتوموبیل‌ها و موتورهای پارک شده، وسایل و اجناس مغازه ها و غیره.
به نظر می‌رسد که در پیاده‌روهایی که موانع غیر قابل رفعی وجود دارد بهتر آن است که اصلا مسیر نابینایان ایجاد نشود، زیرا یک نابینا وقتی بداند که مسیر مناسب‌سازی نشده است، ‌با احتیاط بیشتری حرکت می‌کند، از دیگران کمک می‌گیرد و آسیب کمتری می‌بیند.
با نگاهی ساده به محیط شهری پیاده روها، خیابانها، ادارات، بانکها، مدارس، باشگاهها، پارکها و تمامی فضاهای شهری در می یابیم که هیچ کدام از این محیطها جهت حرکت معلولین مناسب نیستند. یکی از عمده موانعی که حرکت اغلب معلولین و سایر شهروندان را مختل می سازد وجود پله های متعدد و گوناگونی است که بیشمار در سطح شهر یافت می شود و در بسیاری از موارد به آسانی قابل حذف می باشند. زندگی حق طبیعی همه افراد بشر است اما کیفیت موضوعی است که تلخی و شیرینی سردی و گرمی این امر را طعین می کند. حرکت سرآغاز هستی است اما عده ای تنها به دلیل نقصی که دارند از حرکت به معنای اصلی آن و حرکت به معنای رشد و تعالی باز می مانند چرا که آن عده دیگر که خود را بی نقص می دانند و چون در اکثریت به سر می برند کیفیت زندگی را برای آن عده که نامشان را معلول نهاده اند سخت و دشوار کرده اند. شاید این مسئله به عمد صورت نگیرد و از نا آگاهی و نبود شناخت کافی نشأت بگیرد اما واقعیت امر آن است که این معلولین هستند که بار این سختی را به دوش می کشند و متحمل آسیب می گردند. خوشبختانه با اقدامات و پیگیریهای مکرر انجمن نابینایان و کم بینایان شهرستان بانه و همکاری سازنده شهرداری و شورای اسلامی شهر این شهرستان حرکتی مفید و قابل توجهی در مناسبسازی بافت شهری در بانه آغاز گردیده است. هرچند این امر در مراحل ابتدایی خود به سر می برد اما آغاز این حرکت خود جای امیدواری است که با تداوم و گسترش این مهم در سالهای آتی ما شاهد محیطی سالم جهت حرکت همه شهروندان بویژه معلولین سالمندان و کودکان در بانه باشیم. در پایان ذکر این مهم بویژه برای مسئولین ضروری می نماید که معلولیت سن، جنس، نژاد، طبقه اجتماعی، زمان و مکان نمی شناسد پس احتمال دارد هر فردی در یک لحظه به آن دچار شود لذا از شما خواهشمند است با دیدی آینده نگر و نگاهی ویژه به امر مناسب سازی توجه بفرمایید که حادثه خبر نمی کند.
به نقل از شماره 904 هفته نامه سیروان 24 مهر ماه 95