با تقدیم گرمترین سلام ها و صمیمانه ترین درودها به ساحت دوستان فرهیخته و فهیم خودم.
در این قسمت مبحثی دیگر از روشها و راهبرد های تحقیق را به حضور تقدیم می نمایم باشد تا شما را در انجام پژوهش خویش، یاری ناچیزی رسانده باشد در این گفتار ضمن آشنایی با مراحل تفصیلی تحقیق، اولین مرحله ی آن یعنی انتخاب موضوع نیز معرفی شده و نکات لازم و مهمترین ویژگی های آن نیز ارائه می گردد.
گفتار دوم مراحل پژوهش، مرحله ی اول انتخاب موضوع:
به طور کلی برای انجام تحقیق علمی می توان دوازده مرحله تفصیلی را مورد نظر قرار داد.
این مراحل در واقع همان مراحل بسط یافته ی روش علمی است که در گفتار اول آنها را در پنج مرحله معرفی کردیم.
در این بخش آنها را بسط داده و با عنایت به فرایند انجام یک تحقیق کامل به صورت گام به گام و هر کدام را به شکل یک مبحث جداگانه معرفی می کنیم . فهرست این مراحل به شرح ذیل است.
1- انتخاب موضوع تحقیق
2- بیان مساله
3- مطالعه ی پیشینه ی تحقیق(تئوری و پژوهشی)
4- بیان گزاره های مساله شامل: هدف، فرضیه و سوالها
5- مشخص کردن متغیر ها و مقیاس سنجش آنها
6- تعیین ابزار اندازه گیری و گردآوری اطلاعات
7- مشخص کردن جامعه ی مورد بررسی، نمونه و حجم نمونه
8- انتخاب روش تحقیق
9- گردآوری داده ها
10- تنظیم و تلخیص داده ها
11- تحلیل داده ها و نتیجه گیری
12- تدوین گزارش و اشاعه ی یافته ها
مرحله ی اول:
انتخاب موضوع تحقیق: انتخاب موضوع مهمترین تصمیم در فرایند تحقیق است. زیرا با آینده ی تحصیلی یا کاری و حتی شغلی شما در ارتباط است.
موضوع تحقیق اولین مرحله در تدوین و اجرای یک طرح پژوهشیست. انتخاب یک موضوع مناسب برای تحقیق در یک رشته ی علمی مستلزم آشنایی با اصول، قوانین و نظریه های تشکیل دهنده ی آن و شناسایی آخرین پیشرفت های موجود در آن رشته است.
بر این اساس یک موضوع تحقیق مناسب باید دارای ویژگی های ذیل باشد.
1- علاقه ی پژوهشگر: موضوع تحقیق باید مورد علاقه ی پژوهشگر باشد، چرا که انجام یک تحقیق مستلزم صرف وقت، کوشش مستمر، دقت ریزبینانه و قدرت تحمل بسیار است و بدون علاقه ی پژوهشگر این مهم برآورده نخواهد شد.
2- بدیع بودن: موضوع پژوهش باید چنان انتخاب شده که به حل مشکل یا کاهش آن منجر گردد و مشمول دوباره کاری غیر قابل دفاع نگردد.
3- پژوهش پذیر بودن: در انتخاب موضوع تحقیق باید توجه داشت که مساله ی مورد نظر دارای قابلیت پژوهش باشد. به عبارت دیگر باید موضوع به گونه ای انتخاب و تدوین گردد که هم از نظر ماهیت و هم از لحاظ فرایند و ساختار تحقیق پژوهش پذیر باشد. برای مثال این سوال که آیا دانشجویان تحصیلات تکمیلی باید شاغل باشند؟ به لحاظ داشتن ماهیت ارزشی نمیتواند یک موضوع تحقیق باشد. در حالی که این سوال می تواند به این صورت مطرحشده و پژوهش پذیر باشد. (مطالعه ی رابطه ی بین اشتغال دانشجویان تحصیلات تکمیلی و موفقیت تحصیلی آنها)
4- اهمیت و اولویت: آیا با وجود دانش و اطلاعات وسیعی که در اختیار بشر است. در مورد این موضوع خاص باز هم نیاز به تحقیق است؟ به عبارت دیگر آیا اجرای تحقیق در مورد موضوع مورد نظر از نظر اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی قابل توجیه است؟ در این باب می توان به این نکته اشاره کرد که یافته های پژوهش چه اندازه ضروری و مورد نیاز می باشند؟
5- توانایی پژوهشگر: توانایی تخصصی پژوهشگر در صورتبندی مساله ی تحقیق و انجام فرایند تحقیق نقش بسزایی دارد فردی که خود به دانش زیربنایی زمینه ی پژوهش تسلط ندارد و از مهارت های پژوهشی برخوردار نیست نمی تواند حتی به بیان مساله ی مناسب پرداخته و طرح پژوهشی را تدوین و اجرا کند.
6- منابع مادی: بدون شک انجام هر گونه پژوهش مستلزم نیروی انسانی متخصص، ابزار اندازه گیری، بودجه، و سایر تجهیزات مادی است. از این رو پژوهشگری می تواند یک موضوع را انتخاب کرده و به پژوهش بپردازد که به موارد بالا دسترسی داشته باشد.
7- منابع اطلاعاتی: دسترسی به منابع اطلاعاتی دید بازی را در انتخاب موضوع تحقیق به محقق می دهد چرا که این منابع محقق را از نتایج تحقیقات گذشته آگاه نموده و به وی کمک می کند تا از دوباره کاری اجتناب نماید.
8- به صرفه بودن: برای انجام پژوهش باید مساله و موضوعاتی انتخاب گردند که از لحاظ علمی، نظری، مالی، زمانی و سایر جنبه ها دارای ارزش کافی بوده و از لحاظ تحلیل هزینه فایده مقرون به صرفه باشد.
چند پیشنهاد برای یافتن موضوع مناسب برای تحقیق
1. کمک گرفتن از دیگران (استادان، مدیر مؤسسه، همکاران، یا افراد خانواده).
2. مطالعه ی کارهای تحقیقی دیگران و ارتباط دادن آنها با علایق و انگیزه های دیگر خود.
3. فکر کردن به تجارب قبلی و زمینه های مورد علاقه تان.
4. فکر کردن به یک عنوان
5 یاد آوری کلمات قصار، واگویه ها و گفته ها.
6. پی جویی حدس و گمانهای خود.
7. ترسیم شکل، نمودار یا انگاره ای از آنچه در ذهن دارید.
دوازده نکته ی مهم در انتخاب موضوع تحقیق
یک چه انتخابهایی دارید؟
2. انگیزه شما چیست؟
3 ارتباط موضوع با رشته ی تحصیلی شما
4نمونه های قبلی پروژه های تحقیقی
5آیا از قواعد و انتظارات مؤسسه خود آگاهید؟ اگر شما برای دریافت درجه دانشگاهی تحقیق می کنید محدودیتهایی از نظر انتخاب موضوع، تعداد کلمات، نحوه سازماندهی مطالب و … خواهید داشت و در اغلب موارد انتظار میرود نوشته های خودرا بصورت منظم، پاکیزه و تایپ شده تحویل دهید.
6گستره موضوع و اندازه عنوان
7. چقدر وقت دارید و چگونه می خواهید وقت خودرا مدیریت کنید؟
8. هزینه های تحقیق را چگونه تأمین می‌کنید؟
9چه منابعی در دسترس شما قرار دارد.
10. نیاز شما به پشتیبانی و حمایت.
11 . مسائل دسترسی به امکانات.
12. میزان آشنائی شما با روشهای تحقیق.
نکاتی دیگر پیرامون انتخاب موضوع تحقیق:
موضوع تحقیق می بایست متناسب با توانمندی و یا تجربه محقق باشد.
1- موضوع تحقیق روشن و بدون ابهام باشد.
2- موضوع متناسب با فرصت محقق و قابل اجرا توسط او باشد.
3- موضوع باید محدود شود یعنی خیلی وسیع نباشد.
4- موضوع تحقیق نباید تکراری و از موضوعاتی باشد که قبلاً در مورد آن تحقیق شده و حل شده باشد و یا پاسخش معلوم باشد.
مهمترین نکات در نگارش موضوع تحقیق:
1- متغیرها در موضوع تحقیق نوشته شود.
2- آزمودنیهای مورد مطالعه می بایست در موضوع تحقیق نوشته شود.
3- مکان انجام تحقیق می بایست در موضوع تحقیق نوشته شود.
4- زمان انجام تحقیق می بایست در موضوع تحقیق نوشته شود.
فعالیت :
1-� 1- حداقل 5 پرسش آغازین در مورد مسائلی که برای شما بعنوان مسئله قلمداد شده و ذهن شما را به خود معطوف داشته است، به ترتیب اولویت طرح نموده و به صورت مکتوب
ارائه نمایید.
2- یکی از سؤال ها را به صورت «موضوع تحقیق» در آورده و ارائه نمایید.
ادامه دارد