سلام دوستان. وقت به خیر.

بیشتر ما نابیناها هر روز با آدم هایی رو به رو میشیم که کلی از ما تعریف و تمجید می کنن. شما واقعا توانمندین. شما واقعا استثنایی هستین. خدا یه چیز رو از آدم می گیره، جاش 1 میلیون و 299 هزار چیز بهش میده. آقا تو درس هم خوندی؟ خانم تو خودت غذاتو می خوری؟ آقا تو چطور مسیرت رو تشخیص میدی! بابا دمت گرم. من اگه جای تو بودم خودکشی می کردم! اینها حرف هایی هستن که ما همه مون هر روز می شنویم. انقدر از این حرف ها به ما میگن که کم کم باورمون میشه ما آدم های استثنایی هستیم. انسان هایی با توانی برتر از سایرین. انسان های خارق العاده. آدم های با استعداد و باهوش! اما واقعا اینطوره؟ آیا ما آدم های استثنایی هستیم؟

من قصد دارم شما رو دعوت کنم تو این پست به این مسأله، یعنی قهرمان بودن یا نبودن ما نابینایان، و اثرات منفی و مثبت «قهرمان پنداری» مون بپردازیم.

آیا ما قهرمان هستیم؟

اگه یه نگاه به بچه های این محله بندازیم، می بینیم آدم هایی با توانمندی های بالا تو بچه های نابینا کم نیستن. یکی دکترِ، یکی وکیل، اون یکی مترجمه، یکی دیگه متخصص برنامه نویسی، یکی مهندسه و یکی معلم، یکی نوازنده و اون یکی خواننده. خلاصه یه وضعیه که بیا و ببین. معمولا هم بیشتر بچه های نابینا multiability هستن. (این عبارت رو از خودم در وکردم. اگه نپسندیدید می تونید عبارت های جایگزین رو پیشنهاد بدین!) یعنی تو چند حوزه تخصص دارن. هم خواننده هستن هم راننده، هم وکیلن هم متخصص کامپیوتر.

خوب، این شواهد و قراین نشون میده که ما همه آدم های استثنایی هستیم. قهرمانان ملی. اما واقعا اینطوره؟ به نظر من که نه. ما صرفا دچار توهم خود قهرمان بینی شدیم! به چند دلیل:

1. ناآگاهی مردم از نابینا و نابینایی:

اکثر اوقات مردم به خاطره یه چیزهایی ما رو توانمند و قهرمان می دونن که چیز چندان مهمی نیست. خوب بیشتر مردم تو عمرشون نابینا ندیدن و تصوری از نابینایی ندارن. از اونجا که تمام  زندگی خودشون مبتنی بر دیدن هستش، فکر می کنن اگه آدم چش نداشته باشه هیچ کاری هم نمی تونه انجام بده. چطور ممکنه یکی بدونه دیدن، بِتونه کتاب بخونه، غذا بخوره، راه بره، لباس بپوشه، اصلاح بکنه، اودکلن بزنه و اصلا چطور می تونه زندگی بکنه! خوب آدمی با این تصور تو خیابون به ما می رسه. از تعجب شاخ درمیاره. میگه این دیگه کیه. کوره ولی راه میره! بعد میاد جلو با ترس و لرز میگه آقا/-خانم کجا میرید برسونمتون! شما مثلا میگید: میرم فروشگاه، دانشگاه، اداره، کتاب فروشی، مدرسه یا هر جای دیگه ای! یارو دیگه از تعجب زمینو گاز می گیره! میگه این دیگه چه مدل کوریه! از خونه خودش تنهایی خارج شده هیچ، تازه داره مدرسه هم میره! اصلا مگه این می فهمه مدرسه چیه! جل الخالق. خلاصه با شما همراه میشه. تو راه متوجه میشه شما نه تنها می فهمید مدرسه چیه، بلکه می تونید با مبایل کار کنید، از کامپیوتر سر درمیارید، انگلیسی بلدید، می دونید موگیرینی کیه و عکس سلفی چیه، از روابط ایران و عربستان مطلع هستید، تازه از جزئیات قرارداد نفتی فی مابین وزارت نفت و شرکت توتال همآگاهید! یارو از این همه اطلاعات انگشت بر دهان گذارده و سر بر بیابان می نهد. البته قبل از سر بر بیابان نهادنش کلی از ما تعریف می کنه که بابا تو دیگه کی هستی. تو استثنایی هستی. تو از همه سری، آره تو محشری. ما هم چیز کیف میشیم فکر می کنیم واقعا خبریه!

راستش واقعا خبری نیست. اینها توانایی های معمولی هستش که ما داریم و باید داشته باشیم. این ها حداقلیاتیه که هر انسانی باید داشته باشه. اگه هر آدمی، اعم از بینا و نابینا این توانایی ها رو نداره، خوب مسلمه که باید کسبش کنه. ولی اگه این حداقلیات رو کسب کرد، خیال نکنه آپولو هوا کرده. غرور نگیرتتون فکر کنید خیلی شاخید. این کارها از نظر آدم های غیرمعلول خیلی عجیب غریب هستن. خوب آدم بدون دیدن هم می تونه کاراشو انجام بده و زندگی کنه. همون طور که بدون شنیدن، بدون دست و پا داشتن و بدون خیلی چیزهای دیگه هم میشه زندگی کرد. فقط بدون عقل نمیشه زندگی کرد! البته جدیدا بدون اونم میشه!

2. خود بزرگ بینی ما:

من می خوام پا رو از این هم فراتر بذارم و بگم حتی برخی توانمندی ها و پیشرفت هایی که ما داشتیم صرفا به خاطرِ استعداد و توانایی شخصی خودمون نبوده.  بیشتر ما چاره ای جزء تلاش کردن نداشتیم.  بسیاری از چیزهایی که سر راه ما بودن ما رو محدود کردن و مجبورمون کردن یه راه رو بریم. من اگه بعد گرفتن سیکل، درس و مشق رو رها می کردم، تبدیل می شدم به یه آدم علاف. ضمن اینکه چش و چار درست و درمونی هم نداشتیم که بخوایم بریم دنبال ولگردی. پس مجبور شدم مثل بچه آدم بشینم خونه و درس بخونم. من برای اینکه کارامو بهتر انجام بدم، مجبور شدم یاد بگیرم با مبایل و کامپیوتر کار کنم. برای اینکه بهتر اینها رو یاد بگیرم، مجبور شدم انگلیسیمو تقویت کنم. برای اینکه سرگرم بشم، مجبور شدم ساز بزنم. برای اینکه بتونم با دیگران راحت تر ارتباط برقرار کنم، مجبور شدم آدم بشم! خلاصه مجبور بودم.  می فهمی؟ مجبور! به قول انقلیسیا: Necessity is mother of invention.

البته که تو این مجبور بودن ها، اگه اراده سرسخت خودم برای به دست آوردن داشته هام نبود کاری از پیش نمی رفت. ولی عوامل دیگه ای هم کمک کردن. اگه خانواده کمک نمی کرد، اگه معلم ها راهنمایی نمی کردن، اگه دوستان انگیزه نمی دادن، اگه و اگه و هزاران اگه دیگر نبود، من نمی تونستم به اینجا برسم. پس همه این عوامل در پیشرفت من و ما مؤثر بودن و اگه نبودن ما به جایی نمی رسیدیم.

آسیب های قهرمان پنداری:

خوب گیرم تو ثابت کردی که ما قهرمان نیستیم. که چی! یکی نیست بگه مرض داری ما رو از قهرمانی صاقط می کنی!  بدِ ملت به ما می رسن بَه بَه و چَه چَه می کنن. بدِ این همه تعریف و تمجید بشنویم. بدِ همه فکر کنن ما از همه سریم؟ چی به تو می رسه که این همه آسمون ریسمون می بافی که ثابت کنی ما قهرمان نیستیم! مرض داری مریض؟

در جواب باید بگم این قهرمان پنداری ما از نظر من حداقل سه تا آسیب داره:

بالا بردن انتظارات.

وقتی ما خودمون رو آدم های خارق العاده نشون میدیم، مردم انتظار حرکات استثنایی از ما دارن. این رو در قالب یه خاطره توضیح میدم:

یه بار سوار تاکسی شده بودم. من جلو نشسته بودم و 3 نفر هم عقب. به محض اینکه نشستم تو ماشین، راننده تاکسی شروع کرد به تعریف و تمجید از نابینایان. آقا این نابیناها نمی دونید چی هستن. همه ی مسیرها رو حفظن. همه چی رو از غیب می دونن! از سه کیلومتری آدم رو می شناسن. از دویست متری می تونن یه گنجیشک رو رو هوا شکار کنن.  با بو کردن رنگها رو تشخیص میدن. خلاصه از این جفنگیات کلی به هم بافت. بعد برای اثبات حرفهاش یهو دست کرد تو پولاش یه اسکناس درآورد گفت آقا این چند تومنیِ؟! منو میگی، کارد می زدی خونم در نمی اومد! گفتم آقاااااا، من نابینا هستم. دیوید کاپرفیل که نیستم! اینهایی که تو میگی ویژگی های یه شعبده بازِ، نه یه نابینا!

خوب خیلی وقت ها ما از این تعریف ها خُرسند میشیم و خودمونم دامن می زنیم بهش. دوستان عزیز خواهشا اجازه ندید دیگران تصورات غلط راجع به ما داشته باشن. ما باید دنبال عادی سازی باشیم. یعنی باید انسان های معمولی باشیم. نه بالاتر از مردم نه پایینتر از اونها. نه قدسی و آسمانی، نه جهنمی و نفرین شده. یکی مثل همه. یه آدم معمولی. یه آدم معمولی که راه رو اشتباه میره، اسم ها رو فراموش می کنه، بعضی از صداها رو نمی شناسه، تو جوب می افته، ناراحت میشه، خشمگین میشه، عصبانی میشه، خوشحال میشه، برای حقش می جنگه، و خلاصه همه چیز میشه. چون یه آدم معمولیه. نه فرشته است نه شیطان!

وقتی معمولی شدیم، راحت تر مورد پذیرش دیگران قرار می گیریم چون یکی هستیم مثل خودشون. راحت تر زندگی می کنیم چون از اشتباه نمی ترسیم. راحت تر از دیگران کمک می گیریم چون واقع بین هستیم. راحت تر می تونیم سوار تاکسی بشیم چون نگران نیستیم که ازمون تست شعبده بازی بگیرن. راحت تر می تونیم برای گرفتن حقمون  بِجَنگیم، عصبانی بشیم و هر کاری که دیگران می تونن بکنن ماهم می تونیم بکنیم. خلاصه معمولی بودن خیلی بهتر از قهرمان بودنه.

کاهش اعتماد به نفس نابیناهای معمولی یا کمتر توانمند:

خوب این آسیب دوم هم خیلی مهمه. وقتی یه نابینای معمولی از زبان دیگران می شنوه که فلان نابینا رنگها رو با بو کردن تشخیص میده، احساس می کنه که خودش خیلی آدم خنگیه که این توانمندی رو نداره. این هم اتفاقیه که برای خودِ من پیش اومد. وقتی تازه عصا به دست شده بودم، با یکی از دوستان نابینا جایی رفتیم. می خواستیم از یه خیابون تقریبا عریض و شلوغ رد بشیم. من خواستم از کسی کمک بگیرم که این دوستمون گفت لازم نیست، باهم میریم. گفتم چطوری میریم! گفت کارت نباشه من از رو صدا تشخیص میدم! خلاصه ما بعد از تحمل کلی استرس از خیابون رد شدیم. من تا ماه ها تصور می کردم که خیلی آدم خنگی هستم که نمی تونم یاد بگیرم از خیابون رد بشم! بعد 6 7 ماه خیلی اتفاقی این داستان رو برای یکی از دوستان دیگه تعریف کردم و گفتم که اون دوستمون چقدر توانمنده و من چقدر خنگم. گفت تو خنگ نیستی بلکه خری! چون اون آدمی که میگی، بینایی داره و از بیناییش استفاده می کنه برای جهت یابیش! الکی هم میگه من اصلا بینایی ندارم که بقیه فکر کنن خیلی باهوشه!

اگه تویی که یه نابینای معمولی هستی که این متن رو می خونی، بدون که همه ما معمولی هستیم.  همه هنوز هم بعد گذشت این همه سال مسیر رو اشتباه می کنیم، تو عبور از خیابان های شلوغ نیاز به کمک دیگران داریم، برای یادگیری نیاز به ممارست فراوان داریم، صدای بعضی ها رو نمی شناسیم و خیلی وقت ها سوتی های اساسی بزرگ میدیم که مرغ پخته به خنده می افته!

ازدیاد حسادت  میان نابینایان

حسادت، آسیب سوم توهم قهرمان پنداری ماست. خوب وقتی دیگران به خاطر کارهای خیلی ساده از ما تعریف و تمجید می کنن، ما بعد یه مدت واقعا باورمون میشه که انیشتینیم. با همین خود انیشتین پنداری زندگی می کنیم و کیف می کنیم. ولی وقتی به یه نابینای دیگه می رسیم می بینیم ای بابا! اونم مثل ما خودش تنهایی غذا می خوره، راه میره، درس می خونه و هزار و یک کار دیگه می کنه. اون وقته که حس حسادت ما که تا دیروز خودمون رو تنها نابینای توانمند دنیا می دونستیم، گل می کنه و نمی تونیم بپذیریم کس دیگه ای هم مثل ماست!  اون وقته که می زنیم طرف رو می ترکونیم و همه کاری می کنیم که کرسی قهرمانی رو دوباره به دست بیاریم.

همه ی اینها آثار مخرب قهرمان بودن، قدسی بودن، خارق العاده بودن و در یک کلام استثنایی بودنه! اگه مخالف یا موافقید تو کامنت ها بگید!

ارادتمند