به نام خدا

انجمن موج نور اصفهان به اطلاع می‌رساند، کتاب خودآموز مبانی اسکریپت‌نویسی JAWS برای نابینایان از دوشنبه ۱ مهرماه آماده توزیع خواهد بود.

برای آشنایی بیشتر مقدمه این کتاب در ادامه آورده‌شده‌است. ضمنا می‌ةوانید به عنوان نمونه قسمت 6-6. خواندن اطلاعات با اسکریپت را از اینجا دریافت‌کنید.

برای تهیه این کتاب می‌توانید به فروشگاه اینترنتی انجمن به نشانی

http://shop.mnsi.ir

مراجعه‌کنید؛ یا با شماره ۰۳۱۳۶۶۸۷۰۳۳ در روزهای شنبه از ساعت ۱۶ تا ۱۸ و در سایر روزهای هفته از ساعت ۱۲ تا ۱۴ به جز روزهای تعطیل تماس‌بگیرید و یا به پست الکترونیکی انجمن به نشانی

mojenoor84@gmail.com

ایمیل ارسال‌کنید.

به امید روزهای روشن‌تر.

به نام خداوند جان و خرد

مقدمه

صفحه‌خوان JAWS یکی از محبوب‌ترین صفحه‌خوان‌ها در جهان است. این نرم‌افزار که برای سیستم‌عامل ویندوز طراحی‌شده امکانات زیادی را در اختیار افراد نابینا قرارمی‌دهد و کار با سیستم‌عامل ویندوز و برنامه‌های بسیاری را برای آنها ممکن‌می‌کند.

هرچند JAWS تا جایی که ممکن باشد بدون هیچگونه نیاز به دسترس‌پذیر کردن با برنامه‌های مختلف کار می‌کند. اما گاهی به دلیل نامناسب بودن دسترس‌پذیری در یک برنامه یا نیاز به امکاناتی بیشتر که در برنامه گنجانده‌نشده‌است؛ نیاز به دسترس‌پذیر کردن JAWS به وجود می‌آید. برای رفع این نیاز JAWS یک زبان اسکریپت‌نویسی در اختیار کاربرانش قرارداده که با استفاده از آن می‌توان JAWS را برای کار بهتر با یک برنامه دسترس‌پذیر کرد.

در کتاب پیش رو، سعی شده‌است مبانی زبان اسکریپت‌نویسی JAWS و استفاده از آن برای دسترس‌پذیر کردن برنامه‌ها به شما آموزش‌داده‌شود.

ساختار کتاب

این کتاب در چهارده فصل و چهار ضمیمه تهیه‌شده‌است.

• در فصل اول ابتدا با زبان اسکریپت‌نویسی JAWS، سپس با اهداف کتاب و در نهایت با اصطلاحات مهم کتاب آشنا می‌شوید.
• در فصل دوم به Keyboard Manager می‌پردازیم. ابتدا با این برنامه و نحوه اجرای آن آشنا می‌شویم. سپس با پرونده‌های Keyboard Manager آشنا می‌شویم. پس از آن به پنجره Keyboard Manager می‌پردازیم. سپس با یافتن کلیدهای ترکیبی، مشاهده راهنمای کلیدهای ترکیبی و افزودن، تغییر و حذف کلیدهای ترکیبی آشنا می‌شویم و نهایتا تنظیمات Keyboard Manager را بررسی‌می‌کنیم.
• در فصل سوم ابتدا با اسکریپت آشنا می‌شویم. سپس به اسکریپت‌های JAWS و پرونده‌های اسکریپت می‌پردازیم. بعد نحوه پردازش کلیدهای ترکیبی و اجرای توابع در JAWS را مورد بررسی قرار می‌دهیم و در نهایت اسکریپت‌ها و توابع را با هم مقایسه‌می‌کنیم.
• در فصل چهارم که به Script Manager اختصاص‌یافته ابتدا با برنامه Script Manager، نحوه اجرای آن و پرونده‌های آن آشنا می‌شویم. سپس به نحوه پیمایش در پرونده‌های اسکریپت، جستجو و جایگزینی متن و در نهایت به نحوه مشاهده اطلاعات یک اسکریپت یا تابع می‌پردازیم.
• در فصل پنجم که به ایجاد اسکریپت اختصاص‌دارد ابتدا با شرح و الحاق آشنا می‌شویم. سپس کادر محاوره‌ای New script را مورد بررسی قرار می‌دهیم. پس از آن با قسمت‌های مختلف یک اسکریپت، نحوه ذخیره و کمپایل یک پرونده اسکریپت و در انتها با درج توابع آشنا می‌شویم.
• در فصل ششم با نحوه خواندن اطلاعات با استفاده از اسکریپت آشنا می‌شویم. نخست با نکاتی که قبل از خواندن اطلاعات با اسکریپت باید بدانیم آشنا می‌شویم. سپس با نشانگرهای JAWS، نحوه ذخیره و بازگرداندن آنها، انتقال آنها به محل PC Cursor و حرکت‌دادن آنها آشنا می‌شویم و در انتها به نحوه خواندن اطلاعات با اسکریپت می‌پردازیم.
• در فصل هفتم که به متغیرها و ثابت‌ها اختصاص‌دارد نخست با متغیر و انواع آن، تعریف متغیرها و مقدار‌دهی آنها آشنا می‌شویم. سپس به نحوه استفاده از مجموعه و آرایه می‌پردازیم و در نهایت با ثابت و نحوه تعریف آن آشنا می‌شویم.
• فصل هشتم به ایجاد و خواندن پیام‌ها می‌پردازد. در این فصل با پرونده پیام‌های JAWS، قالب این پیام‌ها و استفاده از جا‌نگهدار در آنها آشنا می‌شویم و در نهایت به نحوه اعلام پیام‌ها می‌پردازیم.
• در فصل نهم که به کنترل جریان اسکریپت با تصمیم‌گیری اختصاص‌یافته ابتدا با عمل‌گرهای منطقی آشنا می‌شویم. سپس به دستورات if، else و ElIf می‌پردازیم. پس از آن با دستورهای تو در تو و دستورهای مرکب و در آخر با حلقه‌های while، for و ForEach آشنا می‌شویم.
• در فصل دهم به فعال‌کردن کلیدها و تایپ با استفاده از اسکریپت می‌پردازیم. در این فصل اول با اسکریپت‌های Pass-through آشنا می‌شویم. سپس به نحوه ایجاد کلید میانبر برای یک گزینه می‌پردازیم. پس از آن با ایجاد تأخیر در اسکریپت آشنا می‌شویم و در نهایت نحوه تایپ با استفاده از اسکریپت را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
• در فصل یازدهم ابتدا با Virtual viewer آشنا می‌شویم. سپس به نحوه بررسی وضعیت Virtual viewer و نحوه غیرفعال‌کردن آن می‌پردازیم. سپس می‌بینیم چگونه می‌ةوان پیامی را در Virtual viewer نمایش‌داد و در انتها با نحوه درج کلیدهای ترکیبی به عنوان پیوند در Virtual viewer آشنا می‌شویم.
• در فصل دوازدهم که به درک توابع اختصاص‌دارد ابتدا نگاهی اجمالی به توابع می‌اندازیم. سپس با توابع پیشساخته، توابع تعریف‌شده توسط کاربر، توابع با مقدار برگشتی و توابع رخداد آشنا می‌شویم. سپس به نحوه برنامه‌ریزی توابع برای اجرا پس از زمانی خاص یا پس از پایان صحبت JAWS می‌پردازیم. پس از آن نحوه استفاده از نسخه خاصی از یک تابع را بررسی‌می‌کنیم و در انتها با دستور use آشنا می‌شویم.
• در فصل سیزدهم که به ساختار برنامه‌های Windows اختصاص‌دارد اول با سلسله‌مراتب پنجره‌ها و شناسه‌های آنها شامل handle, class, type, typecode, subtypecode و ControlID آشنا می‌شویم. سپس به نحوه نسبت مجدد نوع به یک پنجره می‌پردازیم. پس از آن با حالت Script utility آشنا می‌شویم و نحوه اعلام اطلاعات پنجره‌ها، حرکت بین پنجره‌ها، تشخیص آشکار و پنهان‌بودن پنجره‌ها، استفاده از Node capture و tree capture و دریافت‌اطلاعات MSAA با استفاده از حالت Script Utility را مورد بررسی قرارمی‌دهیم. پس از آن با نکاتی درباره سفارشی‌سازی برنامه‌ها آشنا می‌شویم و نهایتا با عیب‌یابی و تست اسکریپت آشنا می‌شویم.
• فصل چهاردهم و آخر کتاب به مطالب متفرقه اختصاص‌دارد. در این فصل ابتدا با نوشتن اسکریپت برای یک دامنه اینترنتی خاص آشنا می‌شویم. سپس با ساختار پرونده‌های JAWS و با نحوه مشخص‌کردن مقایسه رشته‌ها آشنا می‌شویم و در آخر نحوه استفاده از کلیدهای لایه‌ای را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
• ضمیمه ۱ لیستی است از کلیدواژه‌های زبان اسکریپت‌نویسی JAWS.
• در ضمیمه ۲ لیست کلیدهای میانبر در Keyboard Manager در اختیار شما قرارگرفته‌است.
• در ضمیمه ۳ می‌توانید به کلیدهای میانبر در محیط Script Manager دسترسی پیدا کنید.
• در ضمیمه ۴ لیست کاملی از حالت‌های خروجی برای توابع اعلام پیام وجود دارد.

این کتاب دارای یک واژه‌نامه هم هست که در آن اکثر لغات انگلیسی به کار رفته در کتاب، همراه معادل فارسی آن‌ها ارائه شده‌است.

توجه در استفاده

لطفاً در استفاده از کتاب به نکات زیر توجه فرمائید:

• سیستم‌عامل به كار گرفته شده در اين كتاب Windows 10 Pro نسخه ۳۲ بیتی مي‌باشد.
• نسخه JAWS به کار گرفته‌شده در این کتاب نسخه ۲۰۱۹ می‌باشد.
• پرونده chm در پوشه Tools کتاب قراردارد.
• بهتر است در هر قسمت، پس از تمرین و تسلط نسبی به قسمت بعدی بروید.
• عبارات دیگری که همراه صحبت‌های گوينده می‌شنوید، خروجی صفحه‌خوان JAWS نسخه ۲۰۱۹ است؛ صفحه‌خوان، نوشته‌های خروجی برنامه‌ها را به گفتار تبدیل می‌کند.
• با کلمات و عباراتی که از صفحه‌خوان‌ها می‌شنوید به خوبی مأنوس شوید؛ زیرا وقتی با نرم‌افزارها، وب، رايانه و تلفن همراه كار مي‌كنيد؛ عملا توسط صدای آن‌هاست که می بینید.

قدردانی

در این جا فرصت را غنیمت شمرده و از حمایت خانه‌ی ریاضیات اصفهان، به ویژه آقای دکتر علی رجالی، و از همكاري آقايان  میثم امینی، جواد ايزدي، سعید درفشیان، اسماعيل رفاهي، علی شفیعی علویجه، و خانم شراره تقی‌دستجردی كه در تهيه‌ي اين كتاب ما را ياري كردند و از شما که با نظرات خود موجب ارتقای این کار و کارهای بعدی می‌شوید قدردانی می‌کنیم.

نصرالله رضائی