مقدمه

میدانستم تمام نقشههایش برای یک چیز بود. پول. به محبت بچه خیابان نمیشود اتکا کرد و به شخصیتش نمیشود اعتماد. همانطور که کسی در زندگیش نتوانست به محبتهایی از طرف من اتکا کند یا به شخصیتم اطمینان داشته باشد و من نیز نتوانستم در زندگی‌ام بر محبت هیچ یک از خیابانیان اتکا کنم یا در هیچ کدامشان ذره‌ای اعتماد مشاهده. مثلا خودِ منی که در بچگیم به دور از اطلاع اعضای خانواده برای خرج مدرسه و خوشگذرانی‌هام دستفروشی میکردم، به خاطر پول یک نفر را تا عرش همراهی مینمودم و بعد که پولش را تصاحب میکردم، به زمین گرمش میزدم. زمین گشت و گشت و گشت و من را از دستفروش به کارمند تبدیل کرد تا باشند عده‌ای از جنس خیابان که وقتی پولم را تصاحب میکنند، درست مثل بچگی خودم ذات پلیدشان تازه رو بشود و آن روی دشمنی را رو کنند. این پلیدی، نیازِ بچه خیابان بودن است. اگر همه‌اش هم بخواهیم محبت و مهر و عطوفت را جزو خصوصیات کودکان و نوجوانان خیابان بدانیم، غلط از آب در‌می‌آید. نمیشود. جورش جور نیست. بچه‌ای که صبح تا شب احتمال میدهد و منتظر است برای یک نامردی و یک تجاوز از طرف یک غریبه یا حتی یک آشنا، بچه‌ای که با تیزی و عرق و بنگ همجوار است حتی اگر هم هم‌پیاله نباشد، این بچه، نمیتواند همیشه آن آقا کوچولو یا خانم کوچولوی مهربانی باشد که شما در فیلمهایی مثل آوای باران میبینید یا در مستند های شاهین صمدی یا نظیر شکلات تلخ شاهدش هستید. انجمنهای دفاع از حقوق کودکان و نوجوانان، مجبورند فقط تجاوزها و ناملایمات مجرمان را برجسته کنند و مجبورند از کودکان و نوجوانان خیابانی فرشتههای بهشتی بسازند تا بتوانند برای رفاهشان منابع مالی جمعآوری کنند. آن روی سکه‌ای هم وجود دارد. آن رویی که من و امثال من که از بچگی درگیرش بوده‌ایم میدانیم. با من همراه باشید:

***

چند شب پیش واسه مطالعه یک کتاب صوتی، روی یه نیمکت توی پارک نزدیک رودخونه هدفونها رو تا دسته توی گوشم فرو کرده بودم. یه دست از جنس دستهایی که معلوم بود از نوجوانی گذشته، خورد روی شونه‌ام. کتاب رو متوقف کردم. گفتم کیه؟ یک پسر حدود هجده ساله گفت منم مجتبی. مجیدم. مجید رو یادم اومد. همونی که یکی دو هفته پیش به من زنگ زده بود تا باهاش برم لباس بخره. پول لباسها رو خودش داد ولی دوست داشت با یه نفر همراه باشه که تنها نباشه، یا به هر دلیلی که توی ذهنش بود خواسته بود من باهاش رفته باشم. مجیدی که در عین خیابونی بودن، به شدت مغرور بود. گفتم بگو مجید. دارم کتاب میخونم. چی میخوای. گفت بیا امشب جیبهامون رو باهم عوض کنیم. گفتم من توی جیبم پول کمی هست. گفت طوری نیست. میخوام ریسک کنم. گفتم امروز توی خیابون چقدر کار کردی. گفت چهل هزار تومن. گفتم بیا. حرفی نیست. چهارتا ده هزار تومنی گذاشت توی اون یکی جیبم که پولی داخلش نبود و از اون یکی جیبم یازده هزار بیرون کشید. گفت من بردم. گفتم چطوری؟ گفت اون چهارتا دهی که گذاشتم توی دستت تا مطمئن بشی رو، قبل از اینکه بذارم توی جیبت، با چهارتا هزاری عوض کردم و کلا چهار هزار گذاشتم توی جیبت ولی تو توی جیبت یازده هزار داشتی و اینطوری من هفت تومن سود کردم. گفتم خب ولی با نامردی سود کردی. گفت نع. گفتم چرا. اگه همون چهل هزار که قول داده بودی و شرط کرده بودیم رو گذاشته بودی، الان با یازده تومنی که از من برداشته بودی، تو بیست‌و‌نُه هزار ضرر میکردی و من سود. ولی تو در پایان وقتهای تلف شده و ضربات پنالتی، جِرزنی کردی. گفت خب بیا پولامو بده و پولاتو بگیر. گفتم نه. مال خودت باشه. می‌ارزید. گفت اُسکُل شدی؟ من سرت کلاه گذاشتم. کجاش می‌ارزید؟ گفتم اینجاش که ذاتت رو بشناسم خب. گفت خب به بند کفش چپم که ذاتم رو شناختی. تهش اینه من هفت تومن سود کردم و تو باید بیایی اینو… گفتم باشه. قبوله. همون که تو میگی. من کم آوردم، کلاه سرم رفته، و باید بیام اینو… فقط دیگه راجع بهش بحث نکن بذار کتابم رو بخونم. گفت چرا حاضر نیستی چهار تومنم رو پس بدی یازده تومنت رو بگیری؟ گفتم خب هرکی یه اخلاقی داره. من سر حرفی که زدم موندم و الانم که به خاطر تقلبت عقل حکم میکنه از سر حرفم برگردم، نمیخوام برگردم. همیشه عقل راه درست رو انتخاب نمیکنه. گفت به زور ازت میگیرم پولمو و پولتو به زور میدمت. گفتم خر نشو. بازی همینش شیرینه. ریسک و قمار همینه. من تو رو خیلی وقتیه میشناسم. تو هم همینطور. من اگه پیشبینی نکرده بودم ممکنه کلاه سرم بره، الان خیلی ناراحت میبودم. اما من خودم بچه همین خیابونم. اصلا عمدا این کارو کردم که اگه قراره این وسط چیزی گیرت بیاد، گیرت بیاد. برو. برو بذار من کتابمو بخونم. گفت تو دستفروش نبودی. الکی میگی که کم آوردنت رو ماستمالی کنی. گفتم از همین آب‌میوه‌فروش روبرو که الان تقریبا چهل سالش هست بپرس. اون موقع که من بچه بودم میفروختم، اون 22 سالش بود. اون رو که قبول داری. میتونه شهادت بده که من میفروختم یا نه. گفت ولی من وجدانم ناراحته. گفتم خاک بر سرت. بچه خیابون که نباید توی این جامعه گرگ وجدان داشته باشه که. احمق نشو. چیزی که گیرت اومده رو بردار برو. چه یه ریال چه صد ریال. اونی که ضرر میکنه، چه از روی آگاهی و چه از روی نادانی، مشکل خودشه. من از روی آگاهی ضرر کردم. من به تو اعتماد نکرده بودم که الان ناراحت صداقت یا احساساتی باشم که اصلا خرجشون نکردم. گفت من نمیفهمم چی میگی. بعدش خواست واسش یه اسنپ بگیرم که نگرفتم. گفت معلومه چون ازم ناراحتی واسم اسنپ نمیگیری. گفتم نه. چون میخوام خودمم اسنپ بگیرم واسه تو نمیگیرم چون همزمان نمیشه. گفت دو مقصده بگیر. گفتم حال معطل شدن ندارم چون خونه تو مسیرش قبل از خونه ماست. گفت خیلی نامرد هستی به انضمام کلی حرف رکیک. گفتم باشه. همینا که تو میگی. حالا برو بذار کتابمو بخونم. گوش نکرد. هی وراجی کرد و هی روی اعصابم راه رفت. پریدم گرفتمش و خوابوندمش روی زمین. فکرشم نمیکرد. نزدیک به صد و سی هزار تومن از جیباش بیرون کشیدم. به انضمام یازده تومن خودم. صد‌و‌چهل‌و‌یک هزار. گفتم ها؟ چیه؟ تو که گفته بودی چهل کار کردی! گفت اگه بلند شم میکشمت. ولش کردم. گفتم بلند شو. بعدشم پریدم دویدم رفتم یه بخش شلوغ از پارک. اومد اذیت کنه که مردم دورهش کردند و دنبالش دویدند. فرار کرد. همه پولای خودش و خودم دستم بود. دلم واسش نسوخت. پولاشو برداشتم و ضرر کرد چون خودش حماقت کرده بود. اما این پولا، پولایی نبود که من بتونم ببرم خونه و خرج کنم. نمیخواستم درسی بهش داده باشم یا اصلاحش کنم. فقط میخواستم اون لحظه اونطوری به حسابش رسیده باشم. روی گوشیش زنگ زدم. جواب داد. گفتم گم‌شو بیا فلان جا، پولاتو بگیر برو دیرت میشه. اومد. پولای خودشو با پولای خودم دادمش. گفتم ببین. روزگار الاکُلَنگه. فقط معلوم نیست چه زمانی و برای چه مدتی بالا یا پایین یا وسط نگهت میداره. بیست دقه پیش برد با تو بود و ده دقه پیش برد با من. تو به لحاظ مالی یک هیچ از من جلو بودی و من یه مرتبه نتیجه رو چهارده بر صفر کردم. یعنی حتی توپی که توی دروازهم جا داده بودی رو بیرون کشیدم و توی حلقت چپوندم. حالا هم خودم از بازی انصراف دادم چون فعلا خوابم میاد و کتابم تموم نشده و حال بازی ندارم. خیال نکن اگه کور هستم، یعنی این معنی رو میده که خر هم هستم. خندید. از اون قلدری قبلی هیچی توی صداش نبود. گفت ولی قبول داری که… پریدم وسط حرفش. گفتم تو تا بیایی بفهمی، طبیعت خیلی باید زحمت بکشه. فعلا همون که تو میگی. میخوای بگی مجتبی قبول کن که سر اون معامله زرنگی کردم؟ میخوای بگی مجتبی قبول کن ازم ترسیدی پولامو برگردوندی؟ خب من کلا اصلا هیچی رو قبول ندارم. یعنی این دنیا هیچیش قبول داشتنی نیست. یعنی چیزایی که دوست داری من قبول داشته باشم، تصورات ذهنی خودت هستند که یه کاری میکنند امنیت و آرامش روانی پیدا کنی برای ادامه زندگیت. اصلا من دیوونم دارم واسه تو اینا رو میگم. برو. من هرچی گفتی و نگفتی رو ندیده و نشنیده قبول داشته باشم جونت راحت میشه؟ اینطوری خوبه؟ خب فرض کن قبول دارم. اصلا همین که تو میگی راسته. برو. برو خوش باش. ازش فاصله گرفتم. نیمکت قبلیمو پیدا کردم و یک فصل دیگه از کتابو به پایان رسوندم. بعدشم اسنپ گرفتم رفتم خونه.
چقدر من به خیابون هنوز بعد از بیست سال اعتیاد دارم. چقدر من ملایمات و ناملایماتش رو می‌عشقم. چقدر شب‌گردی توی خونمه. چقدر این تعاملات دو سر باخت و دو سر برد و دو سر معلق رو دوست دارم. کی میفهمه منو؟ کی درک میکنه پیچیدگیهای به ظاهر ساده و بی‌اهمیتِ اخلاقهای خیابونی رو؟ هیشکی. هیشکی.