درود بر همراهان همیشگی و ثابت‌قدم این مجموعه مقالهها.

ضمن تشکر از پری‌سیمای گرامی و مهربون که زحمت انتشار آنها را از شماره 30 و اندی تا اینجا برعهده داشتند، و از آنجا که با توجه به نظامات جدید محله،  مشغلۀ ایشان بیشتر  شده، حقیر در خدمت شما بزرگواران و علاقهمندان به پژوهش و تحقیق هستم.

پس اول میریم که داشته باشیم لینک دانلود مقالۀ 69

از اینجا

و در ادامه این مقاله را با هم مطالعه میکنیم.

پیروز باشید.

بررسی و شناخت مبانی طراحی مراکز نابینایان از نقطه نظر آسایش حرکتی نابینا درمحیط

الهام محسن پور[1]

محسن محسن‌پور[2]

چکیده

معماری با مجموعه‌ی احساسات و ایده‌هایی برای بهتر زیستن، فرایندی است فیزیکی که در قالب ساخت بناهایی برای عملکردهای مختلف و رفع نیازهایی همچون زیست، امنیت، آسایش و نیازهای بی‌شمار دیگر بشری نمود می‌یابد. شباهت‌های ناگزیر در ساخت و سازهای جوامع گوناگون طی هزاره‌ها و برحسب نیازهای مشترک، الگوهای نسبتاً مشابهی به وجود آورده است و درک و فهم انسان از این فرایند، به ابزار درک وی از فضا وابستگی تام دارد. بخشی کوچک از جمعیت بشری که دارای ابزارهای متعارف ادراک فضا نیستند، به فضایی متفاوت با دیگران نیاز دارند. از این میان، نابینایان ابزار اصلی درک فضا و معماری ندارند. برای جلوگیری از احساس طَرد‌شدن در ذهن این قشر، از یک طرف نمی‌توان آن‌ها را از افراد سالم اجتماع جدا کرده، در محدوده‌ای مشخص محصور کرد؛ از طرف دیگر، اختصاص پروژه‌ای بزرگ به درصد بسیار کمی از افراد جامعه، توجیه اقتصادی نیز نخواهد داشت و چه‌بسا با پیشرفت‌های روز‌افزون علوم و فناوری به‌زودی در روند طراحی معمارانه برای فضاهای مختص نابینایان (با هدف رفع درصدی از مشکل نابینایی)، نیازمند حفظ اصول و مبانی بصری و زیباشناختی خاص برای یک پروژه‌ی معماری یا معماری منظر نیز باشیم. هدف اصلی این مقاله، پرداختن به مبنای احساس و ادراک فرد نابینا و چگونگی ارتباط وی با پیرامون است. رسیدن به طراحی فضای درخور نابینا و ارائه‌ی الگو و طرحی صحیح از فضای مناسب با ادراک او است که دستیابی به این هدف، بدون آگاهی و شناخت بهره‌بردار که همان فرد نابینا است، به‌راستی میسر نمی‌شود

در نتیجه، باید برای این گروه نیز موقعیت معماری مناسبی پدید آید تا راحت‌تر بتوانند در فضای مناسب بینایان زندگی کنند. بی‌توجهی به این موضوع باعث شده تا هم نابینایان و هم گروه‌های دیگر معلولین در وضعیتی سخت و آزاردهنده به سر ببرند؛ چرا که اساس تفکر طراحی، بدون توجه به این معلولیت بوده است. مثلاً وجود موانع متعدد بصری، نبود هدایت کننده‌ها و جهت نماهای مناسب برای نابینا در فضا، نصب الحاقات مزاحم برای حرکت آنان و استفاده از روش‌های طراحی گیج کننده و دشوار و… نمونه‌هایی از این مشکلات هستند. همچنین ناهمواری‌ها و پَستی‌و بلندی‌های پیاده روها و کوچه‌ها، پله‌های زیاد مقابل در ورودی بناها، راه را برای تردد نابینایان ناهموارتر کرده است. در واقع، نامناسب بودن محیط شهری، نابینایان را در استفاده از خیابان‌ها و فضاهای عمومی مانند پارک‌ها و حضور فعال و پررنگ در اجتماع محروم کرده، آن‌ها را به خانه نشینی و دوری‌گُزیدن از اجتماع ترغیب کرده است. این مقاله با تحلیل نقاط قوت و ضعف مرکز نابینایان شهید بهشتی اصفهان به ارائه‌ی راهکارهایی در جهت بهبود طراحی این گونه مراکز پرداخته است.

واژه‌های کلیدی

معماری، نابینا، حواس، ادراک، روان‌شناسی

مقدمه

انسان جهت برقراری ارتباط و تعامل با محیط نیازمند کسب اطلاعات از محیط اطراف خود است. محیط اطراف، یا به عبارتی، جهان واقعی، همواره به عنوان فرستنده، اطلاعات مربوط به خود را به روش های مختلف ارسال می کند. انسان نیز برای گرفتن این اطلاعات از محیط، به دستگاه های دریافت کننده ی داده های محیطی نیازمند است. بخش اصلی این داده ها توسط اندام های حسی انسان دریافت و جهت پردازش توسط سیستم اعصاب مرکزی به مغز منتقل می شود. برای دریافت اطلاعاتی که اندام های حسی قادر به دریافت آنها نیست، انسان به سیستم های مصنوعی متوسل می شود که وظیفه تبدیل داده های غیرقابل احساس به داده های قابل احساس را بر عهده دارند. به این طریق دامنه حواس انسان گسترش پیدا می کند در واقع، اطلاعات دنیای اطراف به واسطه حواس به ما می رسد . بدون بینایی، شنوایی، لامسه، بویایی و چشایی مغز انسان در بی اطلاعی کامل از محیط بیرون قرار خواهد داشت. به گفته توماس هیچ مفهومی در ذهن انسان شکل نمی گیرد مگر آنکه تماماً یا بخشی از آن از راه اندام های حسی تشکیل شود ( ایروانی و خداپناهی،1371،صص2).

از میان حواس پنج گانه انسان، بینایی یکی از مهم ترین حواس به شمار می رود. از دست دادن بینایی در هرسنی ممکن است با عوارض و مشکلات اولیه و ثانویه ای همراه باشد. عواقب ضایعات بینایی که سلامت جسمی و روانی فرد را تحت تأثیر قرار می دهند وسیع هستند و شامل: عدم استقلال فرد و نیازمند شدن به کمک در انجام کارهای خانه، امور شخصی و سایر جنبه های زندگی روزانه، انزوای اجتماعی، عدم شرکت در فعالیت ها و بی علاقگی نسبت به آن ها، افت عملکرد، افزایش وابستگی به دیگران و …می باشد. از آنجا که ضایعات بینایی تأثیر قابل ملاحظه ای برتوانایی و عملکرد فرد دارند، طراحی محیطی مناسب با نیازهای این گروه از افراد می تواند در بهبود عملکرد آن ها مؤثر باشد(عسگری،1390،صص‌30). یکی از مهم ترین و ضروری ترین ابعادی که در طراحی محیط (طراحی شهری و معماری) باید به آن دقت شود؛ فرایند احساس، ادراک و شناخت محیطی است که تجربه مکان را برای انسان هموار می سازد. برای ساختن محیط های سازگار و متناسب با نیازهای ادراکی- رفتاری نابینایان باید شناخت صحیح و دقیق از رابطه بین نابینا و محیط و به طور کلی انسان و محیط بدست آورد. به عبارت دیگر، در طراحی محیطی شناخت رابطه بین عناصر و شکل محیط و تأثیر آن بر سطوح مختلف رفتاری، احساسی و ادراکی استفاده کننده از محیط دارای اهمیت خاصی است.(براتی،139،ص20).

1-تعریف نابینایی

براساس متداول­ترین تعریف نابینایی که مورد پذیرش و توافق همه محافل علمی و سازمان­های مختلف (نابینا کسی است که دید و   بینایی او علیرغم بر200/20یا کمتر باشد. به عبارت دیگر آنچه را که با چشم عادی می­توان در200قدمی(حدود 70متری)دید.با تعریف فوق فرد نابینا تنها قادر است20قدمی (حدود 7متر)یا نزدیکتر را ببیند(افروز،1390،ص57). بنابراین طبق تعریف بالا نابینایان درتوانایی های دید به دو دسته اصلی تقسیم می­شوند(فرزین و شیبانی،1389،ص63).

تقسیم بندی کلی معلولین بصری عبارت است از:

نابینایان مطلق

نیمه نابینایان

اما تقسیم بندی های دیگری نیز در این زمینه وجود دارد، که در جدول(1 ) به آن ها اشاره شده است.

جدول1: تقسیم بندی ناتوانان بصری

1-2 ارتباط نابینایان با محیط اطراف

از مهم ترین مباحثی که باید به آن بپردازیم، شناخت نابینا و چگونگی درک او از محیط و برقراری ارتباط با محیط اطراف و مردم است. در زمینه برقراری ارتباط با مردم اعم از بینا و نابینا آنچه که حائز اهمیت است، تلاش های خود نابینا و راهنماییهای مددکاران است، و در زمینه ارتباط با محیط نیز نابینا رفته رفته مهارت هایی کسب می کند تا بتواند درک نسبتاً درستی از فضا داشته باشد. اما آنچه که در حیطه عمل ما قرار میگیرد، آن است که از طریق خلق فضاهایی با کیفیت های خاص، امکاناتی برای برقراری ارتباط بهتر نابینا با مردم و فضا ایجاد کنیم، و این مستلزم شناخت نابینا به عنوان گیرنده پیام است. ما به عنوان یک منبع پیام، نیازمند این مطلب هستیم که هرگز گیرنده را فراموش نکنیم یا به عبارتی نحوه ارائه ای برای پیام خود انتخاب کنیم که به حداکثر تأثیر ممکن دست یابد و هدف های ما را جامه عمل بپوشاند (محسنیان راد،1369،ص219 ).

در دنیایی که انسان زندگی می کند، عوامل مختلفی به درک محیط توسط او کمک میکنند که آن ها را محرک های محیطی می نامند. از جمله این محرک‌ها عبارتند از: پَستی و بلندی های سطح کره زمین که مواد آن را جامدات، مایعات و گازها تشکیل می دهند. انسان و هر موجود زنده به کمک دستگاه های گیرنده خود نه تنها کم و کیف آنها را احساس می کند، بلکه با استفاده از تجربه سعی می کند، بهترین سازش ممکن را نشان دهد. عامل دیگری که در این سازش مؤثر است، نیروی جاذبه زمین می باشد که موجودات زنده هم مانند اجسام دیگر تحت تأثیر آن می باشند. هیچ موجودی اعم از حیوان یا انسان نمی تواند برای مدت زیادی در هوا معلق بماند، زیرا راحتی و آسایش فیزیکی آن در ارتباط با زمین تأمین می شود. به زبان ساده نیروی جاذبه زمین کششی است که از طرف زمین به موجود زنده وارد می شود و موجود زنده با مقاومتی که در برابر این نیرو نشان می دهد، می تواند حالت سرپا ایستادن و حرکت و سکون خود را حفظ کند. تشعشعات الکترومانیتیک، یکی دیگر از محرک های محیطی است که با گردش زمین حول خورشید، موجودات را تحت تأثیر قرار می دهد. گیرنده های امواج نوری انسان در برابر اشعه خورشیدی، طیفی محدود از این تشعشعات را با طول موج هایی از بنفش تا قرمز دریافت می کند و به این وسیله، نه تنها می تواند اشیا محیطی را ببیند، بلکه می تواند خود را با سردی و گرمی هوا و با تغییر درجه حرارت روزانه که ناشی از این تشعشعات است، تطبیق دهد. به این ترتیب است که درجه حرارت هوا و زمین به عنوان سرچشمه تحریک تلقی می شود و در نتیجه موجودات احساس سردی و گرمی می کنند. بخشی از نوری که بر موجودات زنده می تابد، مستقیماً از نور خورشید و بیشترین بخش نور، ناشی از سطوح منعکس کننده محیط می باشد. منظور از (( نور محیط )) نوری است که از اطراف به موجود زنده می تابد و ظاهراً موجب خواب و بیداری می شود. هر موجود زنده توانایی دارد که نسبت به این نورهای محیطی با شدت متفاوت واکنش مناسب از خود نشان دهد.

هوا به عنوان مخلوطی ازگازهای مختلف از قبیل نیتروژن، اکسیژن،انیدریک، کربنیک و بخار آب علاوه بر آنکه خود به عنوان یک محرک محسوب می شود، به عنوان یک عنصر واسطه برای انتقال سایر محرک‌ها نظیر بو، نور، صدا به حساب می آید. اگر بر اثر نیروی یک منبع صوت، انرژی به مولکول های هوا وارد شود، این امر باعث ایجاد موج و لرزش در هوا و در نتیجه ایجاد صوت میگردد که به عنوان یک محرک برای انسان در مواردی خاص قابل درک است.

کاربرد ویژه بو، به یک حالت خاص انتشار مواد فرّار در فضا گفته می شود. مانند حالت خاص ارتعاش هوا که صوت نامیده می شود. از بین مواد شیمیایی که در هوا وجود دارند، برخی دارای بو هستند و پاسخ و عکس العمل موجودات در مقابل آن ها متفاوت می باشد.

اما بیان این این نکته حائز اهمیت است که انتشار ماده در هوا از خصوصیت منبع خود خبر می دهد. به این ترتیب می توان مشاهده کرد،که انسان یا موجود زنده که بتواند وجود آن ماده را درک کند، به سوی منبع جهت یابی می کند. به این ترتیب انسان یک نوع ارتباط شیمیایی با محیط خود برقرار می کند(ایروانی،خداپناهی،ص 17 و 18 ).

علاوه بر ارتباط شیمیایی، انسان با محیط خود ارتباط مکانیکی نیز برقرار می کند. یکی از انواع این ارتباط، تماس انسان با مواد موجود در محیط است. وقتی موادی با انسان یا موجودی برخورد می کند یا انسان را می کشد، سطح پوشش او تغییر می کند. یعنی پوست، مو و پوشش وی در معرض تغییر قرار می گیرد. به غیر از مواد جامد سایر عناصر مایع و گاز هم بر روی اعضای انسان می توانند تأثیر مکانیکی داشته باشند و به عنوان محرک عمل کنند. به عنوان مثال فشار هوا و یا مسیر جریان باد بر روی پوست انسان اثر گذاشته و سبب جهت یابی صحیح او در محیط می گردند. نور منعکس شده اطراف یک شی ارتعاش هوا، انتشار مواد شیمیایی از یک عنصر، همگی اطلاعات محرک ها را حمل می کنند. اما اینکه این محرک ها مؤثر هستند یا نه، بستگی به دریافت کننده و سیستم گیرنده آن و عمل دیدن، شنیدن و بویایی او دارد به طور کلی جهانی که پیرامون ما را فرا گرفته، سراسر حاوی اطلاعات و محرک هاست، که محرک ها علاوه بر اطلاعات، حاوی انرژی خاصی هستند که مطابق آن بر سیستم های گیرنده انسان اثر گذار می باشند و انسان بنابر دریافت هرکدام از این محرک ها با محیط پیرامون، ارتباط مکانیکی، شیمیایی و احساسی برقرار می کند (شفیعی اردستانی،1383).

1-3- ادراک محیط توسط نابینا:

در گذشته درباره ی محیط و اطلاعات و محرک های کسب شده توسط انسان به طور کلی صحبت شد. تمام موارد گفته شده، برای افراد نابینا نیز صادق می باشد. به استثنا این که در این افراد سیستم ادراک بینایی دچار آسیب شده و در پاسخگویی به محرک های بینایی دچار اختلال میگردد. همچنین در نابینایان مطلق محرک های بصری هیچگونه کارآیی ندارند.

صرف نظر از محرک های بصری، محیط پیرامون انسان برای هرکدام از سیستم های ادراکی، محرک هایی را ارائه می کند که نابینایان بنا به نیاز خود با دقت و توجه زیادی آنها را دریا

فت کرده و در درک محیط از آنها استفاده می کنند.

محرک های قابل ادراک برای نابینایان مطلق، به 5 دسته تقسیم می شوند، که عبارتند از:

عوامل محرک شنوایی

عوامل محرک لامسه

عوامل محرک بویایی

عوامل محرک فیزیک بدن

عوامل محرک طبیعی و محیطی (شفیعی اردستانی،1383).

با توجه به تعدد پراکندگی انواع محرک هایی که در دسته بندی ذکر شده قرار می گیرند، امکان نام بردن همه ی آنها به طور کامل وجود ندارد. بنابراین سعی شده در جدول(2) نمونه های کلی، قابل لمس و کاربردی از هرکدام تنها برای روشن شدن ذهن،عنوان گردد.

جدول3- 3- محرک های قابل ادراک نابینا

2-مشکلات نابینایان در محیط شهری

هر شهر باید برای تمامی اقشار جامعه، امکانات لازم را برای آسایش و پیشرفت دارا باشد. محیط شهری باید بگونه ای طراحی گردد که برای افراد معلول نیز براحتی قابل استفاده باشد و زمینه رفاه آنان را فراهم آورد و هیچ کس با هیچ ویژگی خاصی، خارج از دایره شهر قرار نگیرد. لذا با درنظر گرفتن وضعیت کوچه­ها، پیاده روها، پل­های ارتباطی بین پیاده رو، مسیر حرکتی افراد نابینا و موارد بسیار دیگر، می­توان به این نتیجه رسید که اقدامات صورت گرفته برای افراد معلول و به ویژه نابینایان کافی نبوده و از لحاظ فنی نیز با مشکلات زیادی مواجه هستند.

بسیاری از افراد نابینا راجع به تردد مستقل احساس ترس دارند و یا احساس راحتی نمی کنند. در این زمینه ضروری است که کشف شود چه محیط هایی، چه فاکتورهای محیطی و یا چه آیتم های محیطی برای افراد نابینا در تعامل با محیط ایجاد مشکل می نماید. لذا در این فصل به بررسی مشکلات و موانع فیزیکی موجود برای نابینایان پرداخته می­شود. موارد قابل بررسی در سه دسته جداگانه تفکیک شده است وبا انجام مطالعات میدانی و ارائه عکس از مشکلات موجود، به این امر پرداخته شده.

2-1 مشکلات حرکتی و جهت یابی

افراد نابینا در جابجایی به گونه ای خاص از ابزارهای حسی خود یاری می­گیرند و ادراکی متفاوت از افراد بینا پیدا می­کنند که تفاوت آنان در همین روش از ابزار حرکت است. اطلاعات و محفوظات نابینایان از فضای اطراف براساس ادراک غیر بینایی و برای افراد بینا براساس حس غالب یعنی بینایی و مقدار اندکی از سایر حواس است. یکی از مهمترین مشکلات نابینایان جهت یابی در حرکت آنان می­باشد که شامل مواردی چون: مسیرهای مبهم وپیچیده، اختلاف سطح­های شدید، کف سازی نامناسب در مسیر حرکتی و انتخاب محل نادرست برای کاشت گیاهان اشاره کرد.(بمانیان، دباغی خامنه، احمدی، 1390).

معیار سکونت معلولین در یک محله، متناسب بودن محیط اطراف با نیازهای حرکتی و قابل استفاده بودن آن برای این افراد است. تامین شرایط انسانی از مهم ترین جذب معلولین در جامعه به شمار می­رود و ایجاد همبستگی و اتحاد را با معلولین امکان پذیر می­سازد. موانع تردد از بزرگترین سدها، برای افراد نابینا در فعالیت­های اجتماعی است. ضوابط و استانداردهای حرکتی و لحاظ کردن آنها در طراحی می­تواند تا حدود زیادی از مشکلات نابینایان درمحیط شهری را کاهش دهد.

موانع معماری و شهرسازی نامناسب مهمترین مانع فعالیت نابینایان است. بنابراین مناسب سازی فضاهای شهری و ساختمان های عمومی برای معلولین، برداشتن موانع در مسیرهای حرکتی و یا احداث دسترسی های مختص براى این افراد ضروری به نظر میرسد. در تصاویر1برخی موانع شهری موجود برای نابینایان آورده شده است.

شکل1: وجود موانع در امتداد مسیر حرکت نابینایان

منبع:نگارندگان

2-2 مشکلات کاربردی نابینایان

برخی از مشکلات نابینایان در هنگام استفاده از وسایل در فضاهای شهری به شرح زیر است:

الف: ارتفاع نامناسب آبخوری­های موجود

ب)طراحی نامناسب دستگیره و شیرآلات

ج)غیر قابل استفاده بودن میزها و صندلی­های تعبیه شده

در تصاویر2 استفاده از مصالح نامناسب در  مسیر نابینایان و همچنین وجود برخی موانع شهری موجود در طول مسیر.

شکل2: مصالح نامناسب و وجود موانع در امتداد مسیر حرکت نابینا

منبع:نگارندگان

3-توصیه های طراحی جهت مسیریابی مناسب برای نابینایان

3-1 علائم هشداردهنده

برای هشدار افراد نابینا با توجه به اینکه از حس بینایی محروم می­باشند مناسب­ترین راه­حل برای تشخیص مسیر حرکتی در فضای شهری بهره گیری از عناصر لمسی و شنیداری است. یکی از این موارد استفاده از نوارهای بساوایی است که معمولا به وسیله اختلاف بافتی در کف سازی معابر ایجاد می­گردد. این اختلاف بافتی در معبر قبل از رسیدن به نقاط خطرآفرین برای نابینایان ایجاد می­گردد. نوارهای بساوایی دارای بافت زبرتری از سطح پیاده‌رو هستند. عرض این نوارها معادل 60 سانتی متر است.

3-2 نوارهای هدایت کننده

این نوارها برای سهولت حرکت نابینایان و جلوگیری از برخورد با موانع در طول معابر احداث می­گردد. اختلاف میان این نوارها با تعبیه سطح معابر در حدی است که نابینا بتواند با نوک عصای خویش آن را تشخیص داده و دنبال کند. عرض این نوارها معادل 15سانتی متر است.

شکل :نوارهای هدایت کننده درکف

نوارهای هدایتی در بدنه­ها:می­توان این نوارها را در بدنه­ها طراحی کرد که با خطوط بریل نیز میسر و موقعیت را به نابینا نشان می­دهد.

شکل:نوارهای هدایت کننده در بدنه­ها

3-3  علائم راهنما(تابلوها)

این تابلو ها ویژگی مخصوص خود را دارا می­باشند که عبارتند از:

قابلیت لمس برای نابینایان

قابل دسترسی راحت و آسان

نصب در ارتفاع مناسب

دارای جنس مقاوم برای جلوگیری از فرسایش

یکی از فاکتورهای مهم در تابلوها زاویه تابلوها می­باشند  چرا که نابینایان با سطح شیبدار نسبت به سطح قائم ارتباط راحت­تری برقرار می­کند. زاویه مطلوب بدین منظور 15الی 20 درجه است.

شکل:تابلوهایی به صورت خط بریل وتصاویر برجسته برای خوانایی افراد

3-4  میله هدایت کننده:

میله هدایت کننده به نابینا این امکان را می­دهد که از موقعیت خود توسط خطوط بریل روی آنها آگاه شود.

شکل: میله هدایت کننده

نتیجه گیری

افراد نابینا مشکلات خاص خود را دارند. تصور محیط برای آنها بسیار مهم است. به آنها آموخته شده است که برای فرم دادن به نقشه­های شناختی به بافت و صداهای محیط توجه کنند. نابینا می­تواند با توجه به محیط شنیداری و علائمی که برای جهت یابی نصب می­شود مورد حمایت قرار گیرد.

لذا به منظور بهسازی محیط و فضای زندگی و فرصت حضور نابینا در  کنار دیگران، لازم است تا هریک از افراد جامعه به نوبه خود با به کارگیری دانش روز در راستای امنیت فرد نابینا درمحیط گام بردارد. امروزه مهم ترین بحثی که درخصوص مناسب سازی فضاهای شهری مطرح می­شود، برداشتن موانع در مسیرهای حرکتی و یا احداث دسترسی­های مختص برای این افراد می­باشد.

نتیجه دیگری که از این مقاله می­توان برداشت کرد این است که همانطور که هر نوع گل و پوشش گیاهی نمی­تواند در هر شرایط محیطی رشد کند و هر حیوانی در هر محیطی زندگی کند، هر نوع معماری نیز قابل استفاده برای همه افراد نیست چرا که نحوه درک محیط نابینایان با افراد عادی متفاوت است و آن­ها با استفاده از حواس محیط را درک  نموده و با آن ارتباط برقرار می­کنند. و حتی اینکه  حرکت در فضا و مکان‌یابی و درک فضا بدون چشم هم امکان‌پذیر است، به این صورت که می‌توان برای هر فضایی یک نشانه و کلیشه قرار داد تا مخاطب تنها با متوجه ‌شدن از حضور آن علائم بفهمد در چه فضایی و در کجای پروژه قرار گرفته است.

[1] (نویسنده مسئول)-  دانشجوی کارشناسی ارشد-دانشگاه زنجان

[2] دانشجوی پزشکی دانشگاه کاشان