تاریخچه و پیام دبیر کل سازمان ملل

پنجشنبه تقویم به نام معلولین ورق میخورَد: در میان این همه روزِ جهانی که به نام این پدیده و آن اقلیت خاص نامگذاری شده، یکی هم روزی است که به اسم «روز جهانی معلولین» در تقویمهایمان جا خوش کرده است. یک روز به اسم کسانی که میشود گفت بزرگترین اقلیت دنیا را تشکیل داده اند. یک اقلیت پانزده درصدی از جمعیت کره خاکی که البته آمارها حکایت از این دارند که در حدود دو سومشان در کشورهای در حال توسعه روزگار میگذرانند. سه دسامبر، روزی است که به نام این اقلیت بزرگ، اما درگیر با انواع تبعیضها و محرومیتهای اجتماعی ثبت شده است. شاید دانستن این نکته که چگونه چنین روزی به نام این افراد به ثبت رسیده، بتواند ما را نسبت به چرایی این نامگذاری آگاه سازد.
* از کجا آمده و آمدنش بهر چه بود: شاید نخستین بارقه های توجه جامعه به معلولین را بشود در جنبشهایی مشاهده کرد که اواخر قرن نوزدهم و در پی رفاه نسبی حاصل از انقلاب صنعتی در جوامع اروپایی به وجود آمده بود. حرکتهایی نظیر جنبش حمایت از نابینایان و ناشنوایان در ۱۸۸۹ و ۱۸۹۰ در انگلستان. نظیر چنین حرکتهایی البته در نقاط مختلف دنیا و در طول قرن بیستم هم زیاد پیدا میشود. به عنوان یک نمونه بسیار تأثیرگذار هم میشود از تأکیدی یاد کرد که در اعلامیه جهانی حقوق بشر و منشور سازمان ملل متحد بر حقوق برابر انسانها، فارغ از وجوه ممیزه آنها در توانمندیهای جسمیشان شده است. شانزده دسامبر ۱۹۷۶، تاریخی است که سازمان ملل برای نخستین بار در جلسه مجمع عمومی، رسماً تصمیمی را در خصوص معلولین اتخاذ میکند. بر اساس این تصمیم، سال ۱۹۸۱، از سوی سازمان ملل متحد به عنوان سال جهانی معلولین نامگذاری شد تا به این وسیله، لزوم توجه به حقوق معلولین برای سیاستمداران در کشورهای مختلف یادآوری شود. در طول این سال که نقطه عطفی در زندگی معلولین به شمار میآید، برنامه های فراوانی در حوزه های علمی، پژوهشی و فرهنگی با محوریت معلولین در سر تا سر دنیا اجرا شد. سازمان ملل در ادامه روند توجه به حقوق معلولین، حد فاصل سالهای ۱۹۸۳ تا ۱۹۹۲ را به عنوان دهه اشخاص دارای معلولیت نامگذاری کرد و هدف از این نامگذاری را تأکید بر توجه بیش از پیش به مسائل مرتبط با آموزش و اشتغال معلولین و حضور هرچه بیشتر آنها در جامعه دانست. با پایان یافتن این دهه، دوباره در شانزده دسامبر و این بار در ۱۹۹۲، مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب کرد که سوم دسامبر در تقویم این سازمان به عنوان روز جهانی افراد دارای معلولیت به ثبت برسد تا در این روز با برپایی گردهماییها و برگزاری سمینارها و جلسات مختلف، گامی در جهت بهبود کیفیت زندگی این افراد برداشته شود. در همین راستا و به منظور هدفمندتر کردن سیاستگذاریهای حوزه معلولین در نقاط مختلف دنیا، سازمان ملل متحد هر ساله شعاری را برمیگزیند که بتواند از جنبه های مختلف، حقوق اشخاص دارای معلولیت را به سایر افراد بشناساند. به عنوان مثال، از آغاز قرن ۲۱ تا کنون این شعارها برای سالهای مختلف از سوی سازمان ملل متحد اعلام شده اند:
۲۰۰۰: امکان دسترسی همه اقشار به فناوری اطلاعات. ۲۰۰۱: مشارکت کامل و برابری. ۲۰۰۲: زندگی مستقل، پایدار و قابل تحمل. ۲۰۰۳: صدای خودمان. ۲۰۰۴: هر تصمیم درباره ما، بدون ما پذیرفته نیست. ۲۰۰۵: حقوق افراد دارای معلولیت، ۲۰۰۶: دسترسپذیری با محوریت سامانه های الکترونیکی. ۲۰۰۷: شغل مناسب برای معلولین. ۲۰۰۸: منزلت و عدالت برای همه. ۲۰۰۹: اهداف توسعه هزاره را فراگیر کنیم: افراد دارای ناتوانی و جوامعشان را در سرتاسر جهان قدرتمند سازیم. ۲۰۱۰: توجه به معلولین را در اهداف توسعه هزاره به یک تفکر غالب بدل کنیم. ۲۰۱۱: همه با هم به طرف دنیای فراگیر برای همه. ۲۰۱۲: برداشتن موانع برای دستیابی دنیایی دسترسپذیر برای همه. ۲۰۱۳: درها را باز کنیم و موانع را برداریم تا جامعه ای دسترسپذیر و پیشرفتی همه گیر داشته باشیم. ۲۰۱۴: فناوری، نویدبخش توسعه پایدار. دبیر کل سازمان ملل متحد، از جمله کسانی است که هر ساله پیامی را به مناسبت این روز منتشر میکند. آنچه میخوانید، پیامی است که «بان کیمون»، دبیر کل کنونی سازمان ملل به مناسبت روز جهانی معلولین در سال ۲۰۱۵ منتشر کرده است: به دنبال تصویب تقویمی برای رسیدن به توسعه پایدار در سال ۲۰۳۰، امسال روز جهانی معلولین برای ما اهمیت ویژه ای دارد. این نقشه راه، ما را فرا میخواند که در این مسیر، هیچ کس را جا نگذاریم. ساختن جهانی پایدار و فراگیر برای همه، نیاز به مشارکت حد اکثری همه آدمها، با هر توانمندی دارد. در این تقویم، موارد زیادی وجود دارد که مستقیماً به معلولین مربوط میشود و ما همه با هم باید تلاش کنیم تا این تعهدات را محقق سازیم. اوایل امسال، در کنفرانس جهانی کاهش بلایای طبیعی که از سوی سازمان ملل متحد برگزار شد، بر نقش معلولین در معرفی رویکردی قابل اجرا در خصوص آزمایش و عکس العمل در هنگام مواجهه با بلایای طبیعی تأکید شد. در کنفرانسی که قرار است در سال آینده با موضوع شهرسازی و توسعه پایدار شهری برگزار شود سعی خواهیم کرد برنامه ای را به منظور دستیابی به شهرهایی پایدار، دسترسپذیر و متناسب برای همه اقشار به تصویب برسانیم. بدون شک صدای معلولین، یکی از ملزومات حیاتی در این فرایند خواهد بود. همزمان با پیشرفتهایی که صورت میگیرد، ما باید بستری را فراهم کنیم که این اطمینان را ایجاد کند که دسترسپذیری، به عنوان یکی از فاکتورها در همه طرحهای توسعه پایدار در نظر گرفته میشود. به این منظور لازم است با استناد به داده های موثق، چالشهایی را که معلولین باها آن مواجهند بشناسیم و بتوانیم این اطمینان را ایجاد کنیم که معلولین خود میتوانند فرصتهایی را ایجاد کنند. با کمک معلولین است که میتوانیم جهان را به پیش ببریم و کاری کنیم که هیچ کس جا نماند.