بهار هنرمندان معلول در زمستان تهران.

مردم شـــهر، خود را آماده عرض خیر مقدم به عروس ســـفید پوش آسمان کرده اند. همه چیز باید درخور این میهمان روشـــنایی که نوید بخش تداوم مایه حیات است، باشد. چهره شهر به دیبای رنگین هنر آراسته شده است. سال هاست مردم شهر با رسیدن موسم حضور عروس سفید پوش آسمان چنین کرده اند. در این رستاخیز شادیست که معلولان هم گوشه ای از کار را گرفتند تا ســـهمی در آرایش هنری شهر داشـــته باشند. امسال، زمستان مثل ســـال های قبل، خود را آماده رویداد های مهم هنری در ســـطح بین المللی کـــرد؛ رویداد هایی که از برگـــزاری جشـــنواره بین المللی موســـیقی فجر با حواشـــی ای که داشت آغاز شـــد، با جشـــنواره بین المللی تئاتر و اجرا های پر بار ادامه یافت تا به برگزاری جشـــنواره بین المللی فیلم فجر رســـید. در حاشـــیه برگزاری این رویداد های مهـــم هنری، گروه هایـــی از معلولان هم سعی کردند با اجرای برنامه های هنری در حوزه تئاتر و موسیقی، سهمی در ایجاد فضای شاد زمســـتانی به خود اختصاص دهند. هفته نخست بهمن ماه، ســـه محل اجرای برنامه های هنری (خانه هنرمندان، عمارت رو به رو و فرهنگسرای شـــفق)، میزبان دو کنسرت موسیقی و یک تئاتر بودند. گزارش حاضر، گذری مجمل بر یکی از این سه برنامه هنری دارد.
«نا دیدنی ها یک تجربه منحصر به فرد»
یکی از بخشهای جانبی سی و ششمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر موسوم به آف استیج است. بنابر گزارش ها و خبرهای منتشره از این جشنواره آف استیج از جمله بخشهایی بود که از سوی مخاطبان علاقمند به تجارب تازه استقبال شد. اجرا های این بخش اساسا حول محور نمایش های تجربی و کاربردی می گشت. از جمله این اجراها تئاتر نادیدنی ها بود که یک روز در میان، در ایام جشنواره در «امارت رو به رو» اجرا شد. ویژگی مهم این اجرا عوامل آن بجز کارگردان بود. غیر از کارگردان سایر عوامل مثل تهیه کننده و بازیگران را معلولان عضو انجمن هنرمندان نابینا و کم بینا تشکیل داده اند. امیر سلامی یکی از بازیگران این پروژه تجربی است. او که سالها است در حوزه های هنری مثل مجری گری و گویندگی فعالیت می کند درباره نقش خود چنین اظهار می دارد «در واقع هدف این پروژه ایجاد فرصتی برای مخاطبان اســــت تا تجربه ای منحصر به فرد داشته باشند. این توضیح لازم است که ما برای تعداد معینی از مخاطبان اجرا نمی کنیم در واقع هر اجرا مختص یک مخاطب است. هر مخاطب وقتی وارد اتاقک اجرا می شود در فضایی کاملا تاریک قرار می گیرد، به طوری که نه او ما را می بیند و نه ما او را. وقتی پرده کنار می رود همچنان این فضا باقی است و یکی از ما یعنی من یا خانم سیادت به عنوان بازیگر با آن مخاطب سلام و علیک کرده شروع به گفت و گو درباره موضوع خاصی که از پیش مشخص نکرده ایم می کنیم در واقع قرار دادن مخاطب در چنین فضایی و پیش بردن مسیر گفت و گوها ساختار اصلی این پروژه است» این مجری کم بینا از تجربه های شخصی اش در طول اجراهای «نادیدنی ها» تصاویر جالبی ارائه می دهد:«من با تنوعی از تجارب مواجه بودم مثلا در یکی از دفعات آقایی وارد اتاقک شد به محض اینکه فضا را کاملا تاریک دید مضطرب شد و به سرعت اتاق را ترک کرد. برعکس نمونه ای داشتم که در مدت زمانی بیش از آنچه تعیین شده بود (30 دقیقه) با هم گفت و گو کردیم و حاضر نبود از اتاق تاریک خارج شود» سلامی به بهره گیری هایش از فنونی مثل فن بیان در تاثیر گذاری بر مخاطب اشاره می کند:« از یک طرف تجربه هایی که در اجرای صحنه ای و رادیویی و از طرف دیگر علاقه ای که به فعالیت های هنری دارم کمک کرده تا با بهره مندی از فن بیان بتوانم در چنین پروژه تجربی خاص، بر مخاطب تاثیر بگذارم، چنان که گفت و گو ها در مسیری کاملا منسجم پیش می رفت.» طیبه سیادت، دیگر بازیگر «نادیدنی ها» کارشناس علوم اجتماعی و از معلولان جسمی-حرکتی است. هم از تجربه اش می گوید:«من سابقه زیادی در فعالیت های هنری نداشتم و شرکت در این پروژه در واقع نخستین حضور جدی من محسوب می شود. خب من هم با مخاطب ها حسی مشترک داشتم، قرار گرفتن در محیطی مطلقا تاریک و ارتباط با کسی که نه او تو را می بیند و نه تو او را» از بازخورد های پروژه می گوید و بر پرهیز از مسائل مربوط به معلولیت در روند کار تاکید می کند:«من هم مثل آقای سلامی با موارد مختلفی مواجه شدم. خب خیلی ها که به بروشور کار توجه نکرده بودند، نمی دانستند طرف مقابلشان معلول است، اما بعضی از مخاطبان بروشور را دیده بودند که در آن قید شده بود: انجمن هنرمندان نابینا و کم بینا. همین توجه انگیزه شان را بیشتر کرده بود که بعد از پایان نمایش ما را ببینند. ما هم تاکید می کردیم که باید تا آخرین اجرای آن روز صبر کنند که ما از اتاقک بیرون بیاییم تا بتوانیم همدیگر را ببینیم. نکته دیگر، انتخاب موضوعات گفت و گوها است.از مطرح شدن موضوعات مربوط به معلولان پرهیز می کردیم. خود من به ارتباطات انسانی علاقه دارم تا برقراری ارتباط بر اساس ویژگی های جسمی طرف مقابل» او هم بر ضرورت مناسب سازی اماکن فرهنگی-هنری مثل سالن های تئاتر و سینما تاکید می کند «واقعا افرادی مثل من که جزو معلولان جسمی-حرکتی هستیم به علت عدم مناسب سازی محیط های فرهنگی و هنری از حضور مستمر در این محیط ها محرومیم. محلی که برای اجرای ما در نظر گرفتند، فاقد اصول مناسب سازی است. عمارت رو به رو ساختمانی قدیمی است، محل اجرای ما، یعنی همان اتاق تاریک در جایی واقع است که برای رسیدن به آن باید از چندین پله پایین بروی. خب اگر کمک دوستان و شهروندان نباشد منِ معلول جسمی-حرکتی چطور می توانم در آن محل برای اجرا حاضر شوم. خدا می داند به چه سختی هایی از این پله ها پایین می روم و بالا می آیم» این نکته را محمد مصطفوی، تهیه کننده این پروژه هم در ادامه صحبت های طیبه سیادت مطرح کرد. محمد کم بیناست، اما بر این نکته تاکید می کند که چهار راه ولیعصر به عنوان یک نقطه مهم فرهنگی و هنری اصلا برای معلولان مناسب سازی نشده است:«شاید نابینایان و کم بینایان بتوانند با کمک یک فرد همراه از زیر گذر ولیعصر استفاده کنند و نهایتا بعد از چند بار همراهی یک فرد، بر محیط پیچیده آن مسلط شوند، اما معلولان جسمی-حرکتی امکان تردد در زیر گذر را ندارند: محیط رو گذر هم از چهار طرف با نرده هایی به طول چند متر محصور شده. من در این زمینه کارشناس نیستم که به مسئولان امر راهکار ارائه دهم. باید کارشناسان فنی در این زمینه ارائه راهکار دهند و اظهار نظر کنند، چگونه می توان چهار راه ولیعصر که یکی از مهمترین نقاط عبور و مرور پایتخت است، ویژه معلولان مناسب سازی شود» مصطفوی که سال هاست مدیریت انجمن هنرمندان نابینا و کم بینا را دارد، بر ضرورت مناسب سازی اجراها در سالن های نمایش و سینما ها ویژه نابینایان تاکید می کند:«حدود 30 سال است که در جهان با ارائه فناوری آدیودیسکریپشن یا توضیح صحنه ها و تصاویر امکان استفاده نابینایان از نمایش ها و فیلم ها فراهم شده است، متاسفانه هنوز اقدامی در ایران برای اجرای این سیستم انجام نگرفته است»
تجربه معلولان در یک پروژه کاربردی مربوط به تئاتر یک سوی ماجراست و تجربه کارگردان غیر معلول پروژه سوی دیگر. بابک حجری دانشجوی تئاتر که کارگردانی این پروژه را بر عهده گرفته، همکاری خود با نابینایان را سابقه دار می داند:«من مدتهاست با آقای مصطفوی و دوستان نابینا در چند نمایش رادیویی همکاری کردم. بنابراین از نظر فکری و روحی احساس قرابت میان ما هست.» وی در خصوص اقدام برای اجرای این پروژه اظهار می دارد:«انتخاب این پروژه با آقای مصطفوی بود که فرم های شرکت در جشنواره را پر کرد. ما چند نفر از دوستان معلول که از قبل آنها را میشناختیم در نظر گرفتیم اما اکثرا حاضر به همکاری با چنین پروژه ای که متن و نقش خاص ندارد، نشدند. نهایتا با آقای سلامی و خانم سیادت به توافق رسیدیم» حجری به تجارب خود در این پروژه و همکاری با معلولان اشاره می کند:«چند وقت پیش مصاحبه ای با آقای پور آذری دبیر بخش آف استیج جشنواره امسال خوانده بودم که گفته بودند: بریم ببینیم چی میشه. حقیقت این است که در چنین تجربه هایی، تغییرات زیادی رخ میدهد تا نتیجه مطلوب حاصل شود. اصلا آنچه به عنوان فکر اولیه داشتیم با آنچه که نتیجه گرفتیم زمین تا آسمان متفاوت بود.» وی در پایان به مدت زمان تمرین و آماده شدن گروه برای اجرا اشاره می کند:«چون متن خاصی نداشتیم و ایده پردازی اهمیت داشت طرح مباحث و نتیجه گیری زمان زیادی نبرد البته که اگر فرصت بیشتری داشتیم نتایج بهتری می گرفتیم»
لازم به ذکر است انجمن هنرمندان نابینا و کم بینا در سال 1389 با مجوز سازمان ملی جوانان نام خود را به ثبت رساند. گفتنی است این انجمن پیش از ثبت رسمی سال ها در زمینه هایی مثل دوبلاژ نابینایان و همچنین بازیگری نمایش های رادیویی توسط هنرمندان نابینا فعالیت میکرد.
منبع: روزنامه ایران شماره 6714 پنج شنبه 19 بهمن 1396