بگو باز، باز بگو باز بگو، بسیار بگو، بگو که دوسِت دارم، بازم به تکرار بگو.

درود یاران مشتاق تحقیق و پژوهش، بالاخره انتظار به سر آمد، و نوبت به مقالۀ عروس و دوماد محله‌مون یعنی تبسم و امیر رسید. واقعا پژوهش بسیار مفید و کاربردیست. از این دو نازنین بخاطر انجام این پژوهش تشکر میکنیم و امیدواریم که شاهد کارهای تحقیقی و پژوهشی بیشتری از این دو عزیز باشیم.

پس بشتابید به دانلود متن پژوهش تبسم و امیر

از اینجا

در انتهای مقاله در پایان همین پست اشانتیون هم هست

طراحی یک فرایند مناسب جهت توانمند سازی معلولین با آسیب بینایی

اعظم چلوی,

امیر سرمدی

اعظم چلوی، کارشناس پژوهشگری علوم اجتماعی, دانشگاه بروجردی(ره) مددکار

امیر سرمدی، کارشناس مترجمی زبان انگلیسی, دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز، روزنامه نگار

بروجرد, اردیبهشت1394

در جامعه ی امروزی، با توجه به پیشرفت های روز افزون تکنولوژی، تربیت نیروی انسانی متخصص در زمینه های مختلف اهمیت بسزایی دارد. در این راستا، نقش مدیریت نیروی انسانی ماهر در جامعه، روز به روز پر رنگ تر می شود. نابینایان و کم بینایان به عنوان یک قشر آسیب پذیر، بیش از سایر اقشار جامعه نیاز به حمایت دارند. اینجاست که سازمان بهزیستی و سایر ارگان های مربوطه وظیفه دارند، با برنامه ریزی صحیح، آموزش مهارت های لازم و تأمین تجهیزات، زمینه حضور برابر نابینایان با سایر مردم در جامعه را فراهم کنند. به طور کلی بر اساس این بررسی,

عوامل مؤثر بر توانمندسازی به سه دسته طبقه بندی می شوند که عبارتند از: الف عواملی که به واسطه آموزش مستقیم یا غیر مستقیم به توانمندسازی بر می گردد، مانند: درونی سازی ارزش ها، تعلیم و تربیت فرزندان معلول که در درجه ی اول به خانواده ها بر میگردد و فراگیر شدن خط بریل که سواد یک فرد نابینا محسوب می شود.

ب ) عوامل نگرشی و رفتاری ، از جمله نقش رسانه ها و نگرش عموم مردم جامعه.

ج نهاد های حمایتی مثل سازمان بهزیستی، آموزش و پرورش استثنایی، وزارت علوم، سازمان فنی و حرفه ای و…

با توجه به نظرخواهی که از معلولان با آسیب بینایی شهرستان بروجرد صورت گرفت، در این مقاله، هدف این است که از چند جنبه از جمله: نقش خانواده، آموزش و خط بریل، فرهنگ عمومی جامعه و نهاد های حمایتی، یک طرح مناسب در جهت توانمند سازی معلولان با آسیب بینایی ارائه دهیم.

جامعهی آماری در این مقاله, نابینایان و کم بینایان تحت پوشش سازمان بهزیستی شهرستان بروجرد است. این پژوهش از نوع تبیینی، با طرح پیمایش است. در این پژوهش، از تکنیک پرسشنامه استفاده شده و روش تحلیل در این تحقیق، کمی است.

کلید واژه: توانمند سازی نابینایان؛ معلولان با آسیب بینایی؛ طراحی فرایند مناسب; نقش آموزش برای نابینایان; خط بریل؛ خانواده؛ سازمان بهزیستی.

مقدمه

توانمند سازی معلولان یکی از اصولی ترین راهبرد های سازمان ملل و کشورهای عضو در راستای حفظ و تقویت کرامت انسانی آنان است. اعلامیه مربوط به حقوق معلولان در سال 1975 میلادی، در مجمع عمومی سازمان ملل مطرح شده و به امضای کشور های عضو رسیده است. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز مفاهیم قابل تعمیم بسیاری به حقوق اساسی و شهروندی معلولان اشاره دارد. به طور مشخص، قانون جامع حمایت از حقوق معلولان اقدام دیگری است که در اردیبهشت ماه سال 1383 ه.ش توسط نمایندگان مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید. این امر نشان می دهد در سال های اخیر، یک نگرش مثبت نسبت به تدوین لایحه و تصویب قانون جامع حمایت از معلولان در ایران وجود داشته

است. این در حالی است که عدم توانمند سازی معلولان با آسیب بینایی، یکی از چالش های اصلی پیش روی این قشر است که موجب انزوا و سرخوردگی آنان و عدم حضور مؤثرشان در جامعه شده است. حال سؤال این استه چرا با وجود وضع قوانین ملی و بین المللی در جهت حفظ و تأمین حقوق معلولان در حوزه های مختلف اجتماعی، همچنان میزان توانمندسازی معلولان با آسیب بینایی به شدت پایین بوده و شکاف معناداری بین توانمندی معلولان با سایر اقشار جامعه مشاهده می شود؟ این نکته جای تأمل دارد که چرا در سال های اخیر، هیچ تلاشی در جهت توانمند سازی معلولان و

رفع موانع توانمندی آنها نشده است؟

یکی از مصادیق عدم توانمندی نابینایان, مقوله ی اشتغال است. هر چند وضع اشتغال همه معلولان بحرانی است، اما در این بین نابینایان و کم‌بینایان برای یافتن شغل با مشکلات بیشتری رو به‌رو هستند، برای مثال،این روزها تعداد تحصیل کردگان در میان این قشر از معلولان زیاد است، اما کمتر کارفرمایی حاضر است آنها را به کار بگیرد. همانطور که در آمار و اطلاعات بدست آمده از جامعه آماری مورد نظر ملاحظه شد، علیرغم اینکه 58.9٪ از پاسخگویان دارای مدرک دانشگاهی هستند، اما نگاه کارفرمایان را نسبت به اشتغال نابینایان منفی تلقی میکنند. نتیجه اینکه 58.8٪ آنها همچنان بیکار میباشند. زیرا به آنها فرصت داده نمی‌شود و مسئولان به توانایی آنها بهایی نمی‌دهند. در بین این افراد استاد دانشگاه، وکیل، دبیر و کارشناس‌های علوم انسانی و ادبیات زیاد است، اما بازار کاری برای آنها وجود ندارد. این نگاه، چشم را بر روی توانایی آنها بسته و فقط معلولیت‌شان را می‌بیند، به همین دلیل این روزها کمتر مسئول یا کارفرمایی توانایی چنین افرادی را در نظر می‌گیرد. این ماجرا سبب‌شده نابینایان برای یافتن شغل بیش از سایر معلولان دچار مشکل شده و برخلاف توانایی‌هایی که دارند بیشتر برای شغل‌هایی مانند اپراتوری به کار گرفته شوند.

در مقالهی نیما آقایی (1389) به مهمترین مشکلات معلولان که به تعاریف متعددی از انواع معلولیت ها اختصاص دارد پرداخته، همچنین به پاره‌ای از مشکلات معلولان اشاره شده و راه حل هایی برای رهایی معلولان از این مشکلات ارائه شده است.

این مقاله یک بررسی توصیفی است که بصورت کلی انواع معلولیت ها را تعریف کرده و به مشکلات آنها اشاره شده است و به صورت جزئی نابینایان را مورد بررسی قرار نداده است. معلولان بطور کلی مشکلات مشترکی دارند اما نابینایان مشکلات خاص خود را دارند که باید جداگانه و موشکافانه مورد بررسی قرار گیرند. از مشکلات رفت وآمد گرفته تا تحصیل, اشتغال و ازدواج یک فرد نابینا, همه معیار و مشخصه های خاص خود را دارند که برای رفع آنها میبایست اقدامات لازم صورت گیرد.

مقاله «معلولیت، فقر، طَرد اجتماعی» توسط حسنی و صَفَری (1387)به بررسی اطلاعات مربوط به افراد معلول در ایران و خدمات حمایتی و اقداماتی که به این افراد امکان دسترسی به فرصت های زندگی را می دهد می پردازد. نتایج آن حاکی از آن است که در ایران افراد معلول به دلایلی چون محرومیت درآمدی، مشخص نبودن میزان و نوع اشتغال، فقر قابلیتی در خصوص شاخص آموزش و فقدان اعتبارات لازم جهت اجرای قانون جامع حمایت از حقوق معلولان، در شمار فقیرترین و مطرودترین افراد جامعه قرار دارند.

این مقاله نیز یک بررسی توصیفی است که صرفأ مشکلات و مسائل بدیهی معلولان را مطرح میکند. در صورتی که پس از شناسایی این مشکلات میبایست راهکارهایی برای رفع آنهاارائه داد.این که یافته ها حاکی از این است که معلولان بدلایل مذکور در شمار فقیرترین و مطرودترین افراد جامعه قرار دارند, یک امر واضح و کاملا بدیهی است. باید به این نکته توجه شود که چرا و به چه دلایلی معلولان دچار این مشکلات هستند و چه باید کرد؟
در مقاله توانبخشی حرفه ای معلولان با آسیب بینایی نوشته خباز باویل و صمدی تنها مقاله ای بود که بطور اختصاصی نابینایان را مورد بررسی قرار داده بود, چنین آمده است:

در ۲۲ ژوئن ۱۹۵۵ کنفرانس بین المللی کار به اتفاق آراء توصیه شماره ۹۹ را که در برگیرنده توانبخشی حرفه ای معلولین بود ، مورد تصویب قرار داد . تأثیری که این سند در فعالیتهای توانمندسازی حرفه ای در سراسر جهان داشته و هنوز نیز دارد تاحدی است که ارزش یادآوری تعاریف و مواد اصلی آن را دارد. توانبخشی حرفه ای در این سند چنین تعریف شده است :

آن قسمت از مراحل تدریجی ، پیوسته و هماهنگ شامل تدارک گروهی از خدمات حرفه ای ، یعنی راهنمایی حرفه ای ، آموزش حرفه ای و نیز گزینش حرفه ی مناسب که برای یاری رساندن به معلولین بمنظور یافتن و حفظ شغل در نظر گرفته شده است.

اهداف اصلی هر فرایند توانمندسازی حرفه ای نابینایان براساس حفظ مشی سازمان بین المللی کار می بایست که به شرح زیر باشد :

۱) شناساندن کیفیت کاری نابینایان و تلاش برای بالا بردن این کیفیت.

۲) تاکید بر شایستگی و توانایی های کاری نابینایان، نه بر ناتوانایی های آنان.

۳) ایجاد امکانات بیشتر برای اشتغال نابینایان.

۴) فائق آمدن بر تبعیض های موجود علیه نابینایان در رابطه با اشتغال.

توانبخشی حرفه ای برای هر نابینا که از آن بهره می گیرد باید یک مجموعه جامع و پیوسته از اقداماتی باشد که از لحظه شناسایی نابینا آغاز گشته و تا رسیدن به مرحله اشتغال در بازار کار و بعد نیز ادامه یابد.

فرآیند توانمند سازی حرفه ای و تخصصی:

فرایند توانمند سازی حرفه ای نابینایان و کم بینایان شامل چهار مرحله است که عبارتند از:

مرحله اول: بررسی زمینه های شغلی ایجاد بستر های مناسب برای اشتغال نابینایان.

مرحله دوم: بررسی عوامل موثر در مشاوره حرفه ای و شغلی نابینایان.

مرحله سوم: توانبخشی حرفه ای و تخصصی نابینایان.

مرحله چهارم: حمایت و پشتیبانی از نابینایان. (خباز باویل و ساعی)

همانطور که مشاهده شد این مقاله توانمندسازی معلولان با آسیب بینایی را صرفاً معطوف به اشتغال میداند. درصورتی که توانمندی فقط اشتغال نیست. چه بسا نابینایانی که شاغل هستند اما جامعه توانایی آنها را باور ندارد. یک نابینا وقتی توانمند میشود که جامعه از همه نظر پذیرای وی باشد. یک شخص نابینا در وهله ی اول میبایست در محیطی رشد نماید که درونی سازی ارزش ها و توانایی ها در وی نهادینه شده باشد.
خانواده, آموزش و خط بریل، فرهنگ جامعه و نهاد های حمایتی ارکان اساسی توانمندسازی را تشکیل میدهند. که هر کدام به نوعی و همسو و هماهنگ با هم یک فرایند را کامل میکنند.

در بالا، چند مقاله را بررسی کرده و نقاط ضعف آنها را نقد کردیم، در ادامه، در طرح مذکور که به تشریح یک فرایند مناسب جهت توانمند سازی معلولان با آسیب بینایی اختصاص دارد، به مجموعه عواملی که از چندین جنبه باعث توانمند سازی نابینایان و کمبینایان می شود، اشاره خواهیم کرد. در این مقاله، پیشنهاداتی در جهت توانمند سازی معلولان با آسیب بینایی از طرق مختلف مثل خانواده، آموزش و خط بریل، نگرش و فرهنگ عمومی جامعه و نقش نهاد های حمایتی در این ارتباط ارائه خواهد شد.

1. نقش خانواده در توانمند سازی معلولان با آسیب بینایی:
   نخست به بحث درونی سازی ارزش ها میپردازیم که خانواده به عنوان اولین نهاد تعلیم و تربیت فرزند معلول، نقشی بسیار تأثیر گذار و انکار ناپذیر دارد.
   آموزه های اسلامی، تاکیدات خاصی بر جایگاه خانواده در امر تربیت فرزندان و نقش تأثیر گذار والدین در شکل گیری هویت فرزندان و توانمند ساختن آنها جهت کسب شایستگی های لازم در مسیر دست‌یابی به حیات طیبه دارند . با توجه به نارسایی های جسمی، ذهنی و رفتاری کودکان و دانش آموزان با نیازهای ویژه ، تولد هر یک از این کودکان علاوه بر تحمیل بار هزینه‌های مادی و معنوی به جامعه، نیازمند سخت کوشی های چند جانبه خانواده جهت پاسخگویی به نیازها می‌باشد. قطعاً تربیت این گروه از افراد در سنین مختلف رشدی از پیچیدگی‌های خاصی برخوردار است و تحقق مطلوب امر تربیت در راستای توانمند سازی این گروه از افراد نیازمند، دارا بودن بینش و معرفت لازم از سوی اولیاء و تعامل تنگاتنگ آنان با سایر متولیان امر تعلیم و تربیت در سطح جامعه را می طلبد. لذا در درجه ی نخست، نوع برخورد خانواده با فرزندان معلولشان بسیار حائز اهمیت است. در ابتدا می بایست خانواده ها آسیب بینایی فرزند خود را بپذیرند و او را باور داشته باشند. اعتقاد خانواده به توانایی های فرزند معلول و تشویق وی، باعث افزایش اعتماد به نفس معلولان با آسیب بینایی می شود. در این بین، مهمترین نقشی که خانواده ایفا می کند، به استقلال یک فرد نابینا و کم بینا بر میگردد. بسیاری از خانواده ها به خصوص در برخورد با فرزندان دختر خود، آنها را از حضور فعال در جامعه منع می کنند. در این صورت وقتی یک فرد معلول با آسیب بینایی از همان دوران کودکی با نگرانی های بیش از اندازه خانواده ی خود مواجه می شود، ترس و نگرانی برای شرکت در فعالیت های اجتماعی در او نهادینه می شود. در نتیجه فرد معلول خود باوری و اعتماد به نفس خود را از دست میدهد. مسئله ای که خانواده ها باید در نظر داشته باشند، این است که دلواپسی های بی مورد خود را کنار بگذارند و به فرزند خود اجازه دهند در جامعه حضوری فعال داشته باشد تا از این طریق، تجربه های بسیاری را به دست آورد. چنانچه نابینایان و کم بینایان به استقلال نسبی در رفت و آمد نرسند، نمیتوانند در بسیاری از زمینه ها پیشرفت کنند. این خانواده است که در درجه ی اول، باید زمینه های لازم مثل رشد تحصیلی، تعامل با سایر مردم، استقلال در رفت و آمد و کشف استعداد های نهفته فرزند معلول خود را فراهم کند.
2. نقش آموزش و خط بریل در توانمند سازی معلولان با آسیب بینایی:
   یکی دیگر از عواملی که زمینه توانمند سازی معلولان با آسیب بینایی را فراهم می کند، مسئله بسیار مهم آموزش است. نکته ای که کمتر به آن توجه می شود و در سال های اخیر مغفول مانده است. در این بین، نگاهی ویژه به خط بریل و تأثیری که این خط در یادگیری نابینایان و کم بینایان ایفا می کند، خواهیم داشت.
   امروزه یکی از کارآمدترین ابزار ها، مهارت خواندن و نوشتن است. در نتیجه یکی از شاخصه های پیشرفت هر جامعه ای در عصر حاضر، میزان استفاده افراد آن جامعه از زبان نوشتاری برای دریافت یا انتقال اطلاعات است. در این میان، بریل به عنوان مهمترین نظام ارتباط نوشتاری برای افراد دارای آسیب بینایی در سراسر جهان محسوب میشود. واقعیت این است که یادگیری بریل مشکل تر و خواندن و نوشتن آن نسبت به حروف بینایی کندتر صورت می گیرد و دارای فرایند های پیچیده تری است.

از آنجا که خط بریل مورد استفاده همه نابینایان جهان واقع شده است و در تمام زبان ها کاربرد دارد، آموزش آن اولین و اساسی ترین گام در جهت با سوادی فراگیران نابینا و در نتیجه توانمند سازی آنها محسوب می شود.

اما متأسفانه در ایران، نابینایان به ویژه قشر تحصیل کرده دانشجویان، با مشکلات زیادی در جهت استفاده بهینه از خط بریل مواجه هستند. برای آموزش دانش آموزان و دانشجویان نابینا برنامه ریزی خاصی در نظر گرفته نشده است. دانشجویان نابینا به ندرت از خط بریل برای رفع نیاز های آموزشی استفاده می کنند و کاربرد خط بریل در میان آن‌ها جنبه شخصی یافته است. زیرا از یک سو کادر اداری و آموزشی دانشگاه ها با خط بریل آشنایی ندارند و از سوی دیگر تهیه منابع آموزشی دانشگاه ها به خط بریل، نیازمند صرف هزینه و وقت بسیاری است.

این محدودیت ها باعث بروز مشکلات فراوانی در مسائل آموزشی نابینایان شده است. تا جایی که دانشجویان نابینا مجبورند کتاب ها و جزوه های درسی خود را روی فایل های صوتی ضبط کنند و برای آزمون، از یک فرد بینا کمک بگیرند.

همچنین به علت نارسایی های بریل فارسی و عدم وجود امکانات آموزشی خاص برای دانشجویان نابینا، این افراد به سختی می توانند در برخی رشته ها مانند زبان های خارجه، موسیقی، کامپیوتر،ریاضی و علوم تجربی تحصیل کنند.

در برنامه ریزی آموزشی برای انجام رسالت آموزش و پرورش موفق، گام اساسی، شناسایی ضروریات و نیاز های فراگیران و ویژگی های مختلف آنهاست.
در زمینه آموزش و استفاده بهینه از خط بریل، شرکت پکتوس در ایران فعالیت های قابل توجهی داشته است. شرکت دانش بنیان پکتوس، به جهت استقلال بیشتر دانشجویان نابینا و استفاده آسان این قشر از خط بریل، اقدام به تولید نمایشگر و کیبرد بریل، (دستگاه برجسته نگار) کرده است.

دستگاه برجسته نگار برای نوشتن، تصحیح متن و خواندن متون با خروجی بریل به کار می رود.

از طریق این دستگاه می توان امکان خواندن از طریق لامسه، آمادگی ذهنی و روانی کاربران و مختصات متن مورد مطالعه، زمینه را برای آشنایی نابینایان و کم بینایان با شکل و املای کلمات، علائم نقطه گذاری و هرگونه نشانه ها مورد استفاده در متون را به‌طور برابر با افراد بینا فراهم کرد.

این وسیله دارای تکنولوژی پیشرفته امروزی بوده و مکمل خوبی برای کسب دانش و مهارت، استفاده های علمی و پژوهشی، داشتن مشاغل مرتبط با پژوهش، مطالعه و جستجو در محیط اینترنت، خواندن و تهیه مقالات فارسی، عربی و انگلیسی است.

علاوه بر آن، دسترسی آسان به تجهیزات فراهم کننده خط بریل، برای افراد دارای آسیب بینایی که در امر تدریس در دوره های مختلف آموزش و پژوهش به ویژه در مقطع دبیرستان و راهنمایی کار می کنند، مشاوران و مددکاران، روزنامه نگاران، شاعران و نویسندگان، صاحبان مشاغل کارشناسی در دوایر دولتی یا مؤسسات خصوصی و نیز دارندگان پست های مدیریتی در سازمان های مربوطه، در افزایش بهره وری شغلی آنها ضروری به نظر می رسد.

بنابر این رسالت اصلی مراکز نابینایان، ایجاد زمینه کسب دانش و مهارت های کافی فراگیران نابینا برای حضور فعال در جامعه و پذیرش مسئولیت های فردی و اجتماعی است.

در حال حاضر، ایران مواد کنوانسیون جهانی حقوق معلولین را پذیرفته است. در ماده 24 این کنوانسیون به حق آموزش برای معلولین خاصه نابینایان تأکید شده است. در تبصره 3 ماده 24 کنوانسیون جهانی حقوق معلولین آمده است: دولت های عضو، افراد دارای معلولیت را باید قادر سازند تا مهارت های توسعه اجتماعی و زندگی جهت تسهیل در مشارکت کامل و برابر آنها در امر آموزش را به عنوان اعضای جامعه فرا گیرند. در بند (الف تبصره 3 ماده 24) به تسهیل آموزش خط بریل و خطهای جایگزین اشاره شده است. طرحی که در این مقاله پیشنهاد می شود، تا به حال در ایران اجرایی نشده و در صورت پیاده سازی این الگو، نابینایان بیش از پیش میتوانند از طریق خط بریل مهارت های لازم را کسب کنند.
طرح گسترش دسترسی همگانی و به اشتراک گذاری بریل

دفتر فرهنگ معلولین به توصیه جناب سید جواد شهرستانی ریاست محترم دفتر آیت الله العظمی سیستانی و رئیس مؤسسه جهانی آل البیت(ع) از دو سال پیش به بررسی کارشناسانه خط بریل اقدام کرده که در صورت اجرا بسیاری از موانع و مشکلات بریل رفع شده و تبدیل به سامانه ای کارآمد و مفید برای معلولان با آسیب بینایی در ایران خواهد شد.
نابینایان با نگارش علائم بریل، میتوانند مخاطب را از نیت و مطلب خود آگاه کنند.
اما تا کنون این شیوه به صورت فردی اعمال و اجرا می‌شده و به ویژه در کشورهای در حال توسعه، کمتر از تکنولوژی ارتباطات و روابط مدرن برای گسترش آن استفاده شده است. خلاصه اینکه اگر خط بریل مثل خط بینایی سوار امواج اینترنت شود و ارسال و دریافت آن با وسایل و تجهیزات ارزان و قابل دستیابی برای همه امکان پذیر گردد، قطعاً تحولات زیربنایی و ژرفی در فرهنگ و جامعه معلولان با آسیب بینایی پدید می‌آید.

هدف از این طرح، همگانی کردن و عمومیت بخشیدن به استفاده از بریل در هر وقت و هر زمان و توسط هر فرد برای ارسال و دریافت پیام‌ها و مطالب مختلف با استفاده از تکنولوژی مدرن است.
آمارهایی که توسط مراکز بین‌المللی بیان شده، گویای این است که در کشورهای در حال توسعه، ۴۰ تا چهارصد میلیون نابینا و کم بینا زندگی می کنند. این اختلاف فاحش در مدارک آمده است و مربوط به شاخص‌های آماری است. در ایران از ۳ میلیون تا ۷ میلیون نابینا و کم بینای به شیب نابینایی وجود دارد. این قشر وسیع، در حد جمعیت یکی از استان‌های کشور، مانند فارس یا اصفهان است. اگر برای امور آنان تدبیری اندیشیده نشود، به جای مفید بودن، سربار جامعه خواهند شد و هزینه های زیادی را به دولت تحمیل خواهند کرد.
اما چنانچه آموزش های لازم به معلولان دارای آسیب بینایی داده شود و زیر ساخت‌های ارتباطات، اقتصادی و غیره برای آنها سازمان‌دهی و فراهم شود، هر کدام از آنها تبدیل به عنصری فعال، پویا و به جای هزینه‌بر، درآمدساز برای خود و کشورش خواهد شد.
همان روشی که کشورهایی نظیر آلمان طی کرده و با برنامه ریزی دقیق نابینایان را به گونه‌ای مدیریت کرده‌اند که بسیاری از آنها از اقشار مرفه و پولدار جامعه شده‌اند.
یکی از کارهای اساسی که برای معلولان دارای آسیب بینایی ضرورت جدی دارد، توسعه ارتباطات و سامان دهی به روابط آنان است. مشکل از اینجا آغاز می‌شود که آنها توانایی خواندن و نوشتن متون عادی و بینایی را ندارند. برای این امر از قوه شنوایی و لامسه استفاده میکنند. یعنی تمامی فرایند دریافت و ارسال پیام‌های آنها از طریق لامسه و قوه شنوایی صورت می گیرد.

جهان مدرن امروزی، با استفاده از تکنولوژی ارتباطات و تجهیزاتی چون: رایانه، اینترنت، گوشی های هوشمند و ماهواره به سامان دهی ارسال و دریافت پیام برای نابینایان و کم بینایان پرداخته و آن را مثل خط و پیام بینایی در آورده است. یعنی یک نابینا برای هر کس در هر زمان و برای هر فرد با هر زبان که بخواهد پیامی را می‌فرستد و به سرعت هم جواب آن را دریافت می‌کند.
تأکید آنکه در این طرح هدف، بیشتر خط بریل است و می‌‌خواهیم نابینایان پیام‌های خود را با خط بریل ولی با استفاده از سامانه‌های مدرن ارسال کنند.
گام نخست این طرح، ایجاد سایت اینترنتی و تجمیع متون بریل در آنجا است. این سایت توسط مرکزی که دیگر نهادها و مراکز را قانوناً نمایندگی می‌کند، متون بریل را از همگان دریافت و علاوه بر آرشیو کردن آنها چند اقدام دیگر انجام می‌دهد:
۱- توصیف و گزارش هر متن آماده، و به صورت بریل روی سایت قرار می‌گیرد.
۲- تمامی متون نوشته شده به خط بریل، به صورت شنیداری نیز روی سایت قرار می‌گیرد.
۳- اطلاعات تمامی متون بریل از سراسر جهان جمع‌آوری و روی سایت می‌رود.
۴- مبادله اطلاعات با همه مراکز جهان جهت داد و ستد متون بریل و گویایی.
پس از شکل گیری این سامانه ظرف نهایتاً ۴ ماه، بهترین نقطه قابل دسترسی برای نابینایان در هر شهر مشخص می‌شود. بهتر است کتابخانه عمومی یا مراکز بهزیستی یا مدارس استثنایی باشد. اتاقی جهت سرویس دهی در این مکان‌ها تعیین می‌گردد و چند دستگاه نصب می‌شود.
نابینایان با مراجعه حضوری یا از طریق تلفن درخواست خود را مطرح می‌کنند. مدیر سامانه آن شهر هم پرینت بریل را گرفته و تقدیم سفارش دهنده می‌کند.

مرحله دوم این طرح، بدین ترتیب است که افراد نابینا بتوانند خود با تجهیزات لازم به سامانه مادر وصل شده و اطلاعات مورد نظر خود را دریافت کنند.
‌بررسی شرایط کشورهایی همچون: فرانسه، سوئد، بلژیک و آلمان نشان داد آنها از سه دهه قبل، این طرح را مرحله به مرحله پیش برده و در حال حاضر، به مرحله نهایی رسیده‌اند. به طوری که هر نابینا با وصل شدن به سایت بریل، تمامی اطلاعات مورد نیاز خود را به خط بریل دریافت و می‌تواند پیام‌های خود را نیز به خط بریل ارسال کند. البته مبدل های دیگری هم در اختیار دارد و می‌تواند پیام های خود را به صورت گویا و یا خط بینایی برای خود یا مخاطبش تبدیل کند.

چنانچه این طرح در کشورمان اجرا شود، تحول شگرفی در زمینه آموزش مهارت های مختلف به معلولان دارای آسیب بینایی صورت خواهد گرفت.

3. 3. نقش فرهنگسازی و نگرش عموم جامعه در توانمند سازی معلولان با آسیب بینایی:

بسیاری از مشکلات معلولین بویژه نابینایان و کم بینایان به فرهنگ و نگرش غلط جامعه نسبت به توانمندی های آنها بر می گردد.

لذا رسانه های جمعی وظیفه دارند، نابینایان و به صورت کلی، معلولین را به توانایی های خود آگاه سازند و خود باوری و اعتماد به نفس آنها را تقویت کنند. از سویی دیگر، با فرهنگ سازی در جامعه اعتماد مردم را به توانایی های این قشر افزایش دهند. عموم مردم جامعه باید همواره به خاطر داشته باشند، بنا به شعار یکی از سازمان های غیر دولتی کانادا: «ممکن است در آینده ای نزدیک، شما نیز جزء معلولین دارای نقص عضو باشید».

در زمینه فرهنگ سازی عوامل و ارگان های مختلفی دخیل هستند. در همین راستا، موارد زیر پیشنهاد می شود:

رسانه های ملی مانند صدا و سیما و جراید وظیفه دارند، مردم را نسبت به توانایی های معلولین آشنا کنند و در این زمینه میبایست اطلاع رسانی گسترده ای صورت گیرد. بدون شک رسانه های گروهی، مهمترین نقش را در زمینه آگاهی از توانمندی های معلولان و سَبک زندگی آنها ایفا می کنند. تا به حال فیلم هایی در زمینه توانمند سازی معلولان ساخته شده و کتاب هایی نیز در این ارتباط نگاشته شده است. اما چیزی که در این مقاله پیشنهاد می شود، ساخت مستند های شاد و جذاب از زندگی معلولان موفق است. امروزه دیگر مردم حوصله کتاب خواندن ندارند و از کتب یا فیلم هایی که باعث بُروز غم و ناراحتی در آنها می شود، گریزان هستند. بنابراین رادیو و تلویزیون و همچنین تهیه کنندگان فیلم های مستند، وظیفه ی خطیری بر عهده دارند. داشتن یک برنامه ثابت در رادیو و تلویزیون ویژه معلولان نیز از دیگر مواردی است که چنانچه به صورت ثابت پخش شود، می تواند باعث افزایش آگاهی مردم جامعه از زندگی معلولان شود.

وزارت آموزش و پرورش در یکی از مقاطع راهنمایی یا دبیرستان و در یکی از دروس علوم اجتماعی، روانشناسی یا ادبیات فارسی، درسی را با عنوان آشنایی با افراد معلول بگنجاند تا به تدریج دانش آموزان امروز که آینده سازان فردای جامعه خواهند بود ازاین طریق با توانمندی های معلولین آشنا شده و نسبت به تواناییهای آنها دیدگاه واقع بینانه ای داشته باشند.

در ایران اگرچه قوانینی در رابطه با اشتغال معلولان تصویب شده است، ( قانون ۳% معلولین یا ماده ۷ قانون جامع حمایت از حقوق معلولان ) اما همچنان شاهد آن هستیم که خیل عظیمی از نابینایان و کم بینایان، به خاطر نگرش منفی کارفرمایان جویای شغل هستند . می طلبد دولت و سایر ارگان های مربوطه، نگرش کارفرمایان به توانایی های این قشر را تغییر دهند یا با وضع عوامل تشویقی، آنها را برای استخدام معلولان ترغیب کنند. چنانچه موارد اشاره شده در بالا به صورت یک برنامه ریزی هدفمند اجرایی شود، به مرور زمان نگرش غلط مردم جامعه نسبت به معلولان از بین خواهد رفت.

4. نقش نهادها در توانمندسازی معلولین با آسیب بینایی:

در توانمندسازی معلولین, نهادهای متولی نقش بسزایی را ایفا میکنند. سازمان بهزیستی بعنوان اولین نهاد متولی امور معلولین وظیفه دارد با همکاری و هماهنگی سازمان فنی و حرفه ای, کار و رفاه اجتماعی, آموزش و پرورش و آموزش عالی, وزارت ورزش و جوانان زمینه های ورود معلولین با آسیب بینایی به جامعه را فراهم کند. همچنین با مدیریت بودجه و منابع مالی که در اختیار دارد, وسایل کمک توانبخشی را تهیه و در اختیار نابینایان و کم بینایان قرار دهد. در کشورهای توسعه یافته این امر به گونه ای است که سازمان های دولتی و بیمه، تجهیزات را بصورت رایگان در اختیار معلولین قرار میدهند. متأسفانه در کشور ما، بودجه بدون کار کارشناسی در اختیار استانها قرار میگیرد و استانها نیز با سلیقه و انتخاب خود وسایلی را برای معلولین خریداری می کنند چه بسا این تجهیزات مورد استفاده آنها قرار نمیگیرد. اما اگر طرح به گونه ای باشد که در سازمان بهزیستی کل کشور، برای هر کدام از گروه معلولین،کارشناسانی در نظر گرفته شود. نیاز سنجی های معلولان در کمیته های کارشناسی تخصصی مشخص شود و بر حسب نیاز و تعداد معلولین هر استان، تجهیزات به صورت متمرکز توسط سازمان بهزیستی خریداری شده و سپس در اختیار استان ها قرار گیرد. بدین ترتیب، هم منابع مالی درست و صحیح مورد استفاده قرار میگیرد و هم معلولین به خواسته ها و نیازهای خود میرسند.

آموزش و پرورش استثنایی به همراه وزارت علوم می بایست محیط آموزشی را برای معلولان مناسب سازی کنند تا در رفت و آمد مشکلی نداشته باشند. از نظر آموزشی و تجهیزات کمک توانبخشی, مدارس, آموزشگاه ها و دانشگاه ها باید مجهز به تجهیزات کمک آموزشی نابینایان مانند سیستم های کامپیوتری گویا و دستگاه برجسته نگار بریل باشند. همچنین این ارگان ها می بایست از معلم های تلفیقی متخصص و آشنا به افراد نابینا استفاده کنند. معلمان تلفیقی باید به خط بریل تسلط کامل (استفاده از حس لامسه و نوشتن خط بریل) داشته باشند تا بتوانند با دانش آموز یا دانشجوی نابینا ارتباط مؤثری برقرار کنند. از سویی سازمان آموزش و پرورش و وزارت علوم جهت فرهنگسازی و آشنایی افراد جامعه با معلولین، خاصه نابینایان بخشی از واحدهای درسی را به آنها اختصاص دهند. برای مثال، بخش هایی با عنوان”نابینایان وکم بینایان چه ویژگی هایی دارند؟” , “چگونه با نابینایان رفتار کنیم؟” و…

سازمان فنی و حرفه ای با آموزش مهارت های مختلف به نابینایان و کم بینایان, میتواند آنها را به خوبی توانمند سازد.

وزارت ورزش و جوانان نیز نقش بسیار مهمی در ایجاد نشاط و شادابی در میان معلولان با آسیب بینایی دارد. فراهم کردن محیط های ورزشی مناسب سازی شده, تخصیص اعتبارات لازم, برگزاری مسابقات ورزشی در سطح حرفه ای و همگانی، انگیزه و تحرک آنها را بالا می بَرَد.

وزارت کار, تعاون و رفاه اجتماعی نیز وظیفه ی بسیار خطیری در توانمندسازی نابینایان و کمبینایان بر عهده دارد. نابینایان و کمبینایان بعنوان قشری از جامعه باید از حقوق شهروندی مساوی و برابر با سایر افراد جامعه برخوردار باشند. می توان با تعریف و بهینه سازی مشاغل مختلف برای نابینایان و فراهم آوردن زمینه های شغلی برای آنها, شرایط هرچه بیشتر نابینایان و کم بینایان در فعالیت های اقتصادی را فراهم کرد.

نتیجهگیری

با توجه به پیشرفت های تکنولوژی و تصویب قوانین مربوط به حقوق شهروندی و نگاه بهتر جامعه نسبت به معلولین, انتظار میرود مشکلات آنها روز‌به‌روز کاهش یابد و شاهد حضور مستمر و فعال آنها در عرصه های مختلف اجتماعی باشیم. لذا می طلبد از این پس، تحقیقات به سویی سوق داده شوند که پس از بررسی و موشکافی کردن ریشه مشکلات, طرح ها و پیشنهاداتی برای رفع آنها ارائه شود. بنابراین سعی کردیم در این پژوهش، طرح خود را با این رویکرد ارائه کنیم. امید است در آینده، دست به پژوهش های آماری بیشتری بزنیم و کشورمان را با الگو های جهانی در این زمینه مقایسه کنیم تا شناخت بهتری از وضعیت زندگی معلولان در سایر جوامع پیدا کنیم.

منابع

• آقایی, نیما, (1389), مهمترین مشکلات معلولان, 30/5/1392
• ازکیا،مصطفی،(1389), روش­های کاربردی تحقیق، تهران،انتشارات کیهان،چاپ دوم.
• بیکر،ترزال، نحوهانجام تحقیقات اجتماعی، هوشنگ نایبی(1386)، تهران،نشرنی, چاپ پنجم.
• حسینی, صفری, سید حسین, فاطمه, ( 1387), معلولیت,فقر, طَرد اجتماعی, مجله رفاه اجتماعی, شماره 30 و 31, صفحه 265 تا 284
• ریتزر، جورج، نظریه جامعه شناسی در دوران معاصر، محسن ثلاثی, (1389)، تهران, نشر علمی
• شارع پور، محمود، (1389), جامعه شناسی آموزش و پرورش، تهران، نشرسمت، چاپ هشتم.

خب خسته نباشید.

آهنگ حقوق بشر با صدای گرم هم‌نوع هنرمند اسکندر آبادی و آهنگسازی و نوازندگی باز هم‌نوع هنرمند عارف ابراهیمپور

از اینجا با حجم8مگ