امروزه بهرهبری از رایانه و تلفن همراه برای نابینایان کمابیش به لطف وجود صفحهخوانهای مختلف امکانپذیر شده و درصورت رعایت استانداردهای موجود توسط طراحان سایتها و تهیهکنندگان برنامهها نابینایان میتوانند با سهولت از آنها استفاده کنند؛ اما در این بین هستند افراد کمبینایی که به خاطر اندک بینایی که دارند نه میلی به استفاده از صفحهخوانها دارند و نه میتوانند مثل افراد عادی از امکانات موجود در رایانهها و تلفنهای همراه بهره ببرند.
برای آموزش رایانه به افراد کمبینا، باید به مقدار بینایی آنها توجه شود؛ اگر یک فرد کمبینا آنقدر بینایی دارد که میتواند؛ متنهای با خط درشت را بخواند؛ برای آموزش رایانه، به اعمال تنظیماتی مثل تضاد رنگ، معکوسسازی رنگ، افزایش اندازه فونت و غیره، و همچنین به یک برنامه درشتنما احتیاج دارد و میتواند پس از یادگیری نحوه کار با این برنامهها، با استفاده از آموزشهای عمومی که بهصورت مجازی و حضوری برای افراد بینا ارائه میشود موضوعات مورد علاقه خود را بیاموزد.
اما اگر فرد کمبینا دیدی کمتر از آن دارد که بتواند متون عادی را حتی به اندازه درشت مطالعه کند، یا انجام آن برای او دشواری زیادی را به همراه دارد، باید با صفحهکلید از طریق صفحهخوان یا در صورت تسلط به خط بریل با نمایشگر بریل با رایانه کار کند و در مواقعی که نیاز است از بینایی خود برای بهرهوری بیشتر استفاده نماید که در این مواقع میبایست از درشتنماها برای به حد اکثر رساندن کارایی بینایی خود استفاده کند.
بنابر این به نظر میرسد که یادگیری نحوه اعمال تنظیمات دسترسپذیری دیداری و کار با درشتنماها موردی است که کمابیش همه کمبینایان باید به آن مسلط باشند، و در صورت نیاز فرد، آموزشهایی که معمولا برای افراد نابینا ارائهمیشود؛ نیز میتواند؛ به آنها ارائه شود.
تهیه آموزشهای مربوط به دسترسپذیری برای افراد کمبینا باید توسط یک مدرس بینا یا کمبینا و بهصورت ویدئویی انجامشود؛ تا برای گروه هدف مناسب باشد؛ البته انجمن موج نور میتواند با مطالعه راهنمای برنامه مورد نظر مطالبی که مدرس باید تدریس کند را آمادهسازد تا مدرس بتواند با تکیه بر این مطالب تدریس خود را انجام دهد.
تهیه این نوع آموزشها میتواند صرفا با داشتن یک رایانه، یک میکروفون با کیفیت و یک برنامه ضبطکننده نمایشگر یا screen capture انجام شود.
در ادامه به اختصار اشارهای میشود به موارد دسترسپذیری برای افراد کمبینا که در دو سیستمعامل محبوب ویندوز و اندروید ارائهشدهاند.
دسترسپذیری برای کمبینایان در ویندوز
سیستمعامل ویندوز خود در قسمت Ease of access center، که بخشی از تنظیمات سیستمعامل است؛ دارای تنظیمات دسترسپذیری برای افراد کمبینا شامل تضاد رنگ، تنظیم روشنایی صفحه، سادهسازی محیط ویندوز، خاموش کردن انیمیشنهای ویندوز، درشتکردن فونت، افزایش سایز نشانگر ماوس و غیره است که فرد کمبینا میتواند بر اساس نیاز خود آنها را تغییر دهد.
همچنین برنامه Magnifier یا درشتنما در ویندوز امکان درشتنمای محیط ویندوز به حالتهای مختلف مثل درشتنمایی کل صفحه و درشتنمایی فقط یک بخش خاص از صفحه را ایجاد کردهاست.
دو برنامه درشتنمای تجاری مشهور برای سیستمعامل ویندوز ZoomText از شرکت Freedom Scientific و Supernova از شرکت Dolphin Computer Access هستند؛ همچنین در سالهای اخیر شرکت Freedom Scientific برنامه Fusion را ارائه دادهاست که ترکیبی از دو برنامه درشتنمای ZoomText و صفحهخوان JAWS است و هم امکان درشتنمایی پیشرفته و هم امکان خواندن مطالب با صدا را ارائه میکند.
دسترسپذیری برای کمبینایان در اندروید
سیستمعامل اندروید در قسمت قابلیت دسترسی یا Accessibility در تنظیمات دستگاه، امکانات دسترسپذیری مختلفی را برای افراد کمبینا ارائه کرده است؛ مواردی از قبیل تضاد رنگ در فونت و صفحهکلید، پررنگ کردن دکمهها، معکوسسازی رنگها، حذف انیمیشنها و غیره.
در همین قسمت از تنظیمات دستگاه امکان درشتنمایی به شکلهای مختلفی از قبیل درشتنمایی دائم کل صفحه، درشتنمایی موقت با بهرهگیری از اشاره و درشتنمایی بخشی از صفحه فراهم شده است.
اندروید همچنین امکانی به نام انتخاب برای اعلام یا Select to speech دارد که افراد کمبینایی که مطالعه زیاد برایشان مشکل است میتوانند آن را فعال کنند؛ سپس بخشی از صفحه که شامل متن است را انتخاب کنند و با فعال کردن یک دکمه به آن گوش دهند. این امکان از موتورهای صوتی نصبشده روی دستگاه برای اعلام متن استفاده میکند.
کمبینایانی که این نوشته را خواندهاند درصورتی که مطلب یا نظر یا پیشنهادی در زمینه آموزش و استفاده از رایانه و تلفن همراه برای کمبینایان دارند؛ برای انجمن موج نور ارسال کنند.
راههای تماس با انجمن برای اظهار نظر؛
پست الکترونیکی انجمن به نشانی
Mojenoor84@gmail.com
بخش نظرات همین پست
به امید روزهای روشنتر.