با سلام خدمت همه شما دوست‌های بینا و نابینای صمیمی که در حال شنیدنمون هستید.
امید که حال دلتون خوب باشه!
در سری پادکست‌های رودررو، قراره کمی رودررو با هم صحبت کنیم و به بررسی دسته‌ای از مشکلات نابینایان بپردازیم که به دلایل مختلف شاید کمتر بهشون پرداخته شده، اما نمیشه اهمیتشون‌رو در ابعاد مختلف زندگی این افراد نادیده گرفت.
زبان بدن و ارتباطات غیرکلامی، مهارت‌های گوناگون برای نابینایان در سنین مختلف، طرز برخورد صحیح فرد بینا با دوست، دانشآموز و یا عضو نابینای خانواده، و بسیاری از این قبیل مواردی هستن که قراره ما و شما رودررو ازشون بگیم و بشنویم.
بخش حاضر می‌تونه راهگشای عزیزان نابینا، والدین و مربیانشون در یادگیری، یاد گرفتن و یافتن روش‌هایی برای گذشتن از اینگونه موانع باشه.
قراره به یاری خدا در قالب پادکست‌های کوتاه با نابینایان و افراد مرتبط با نابینایان از مشکلات موجود و روش‌های برطرف کردنشون صحبتی رودررو داشته باشیم که امیدواریم اثربخش باشن.
مطلبی که در ادامه خواهید شنید اولین جلسه از صحبت رو‌در‌روی ما با شماست. به امید رضایت خاطر شما و با امید فرداهایی بهتر برای همگی ما در کنار هم.
مشخصات پادکست:
- موضوع پادکست شماره 1: ارتباطهای غیرکلامی
- راوی: امیر رضا قلی نژاد.
- نویسنده و مترجم متن پادکست: ساقی نخعی زاده.
- تدوین: بهنام نصیری
- منبع: Teaching Students with Visual Impairments
باکس دانلود پادکست رودررو شماره 1 همراه با پخش آنلاین
نسخه متنی پادکست رو در رو شماره 1: ارتباطهای غیرکلامی
رفتارهای غیرکلامی (یا زبان بدن) اطلاعات زیادی درباره‌ی مکالمات و تعاملات افراد برامون فراهم می‌کنند، اما دانش‌آموزان نابینا نمی‌تونن متوجه این ابزار ارتباطی بشن و دانش‌آموزان کم‌بینا هم ممکنه نتونن انواع ظریفش‌رو تشخیص بِدَن.
در واقع نداشتن دید کافی باعث میشه دانش‌آموزان زبان بدن افراد‌رو درک نکنند و متوجه تأثیر کارهاشون بر دیگران و چگونگی واکنش اونا نشن که این خلأ می‌تونه فهم اونا‌رو از رفتارشون مخدوش کنه. به همین علت ممکنه برای فهمیدن معنی رفتارهای غیرکلامیِ خودشون و دیگران به کمک نیاز داشته باشند. بعضی از دانش‌آموزان برای فهم چگونگی واکنش دیگران به رفتارشون به یک بازخورد صادقانه اما توأم با مهربانی نیاز دارند.
رفتارهای چشمیِ نابینایان یا کم‌بینایان (مثل چرخوندن سر برای پیدا کردن نقطه‌ی صفرِ نیستاگموس — که توضیح میدیم یعنی چی — یا خیلی نزدیک کردنِ اجسام به چشم، یا مستقیم نگاه نکردن به دیگران و غیره) که اونا‌رو در دیدنِ اشخاص و مشاهده‌ی اطلاعات یاری میدن اغلب به صورتی اند که موجب متفاوت جلوه کردنشون میشن. دانش‌آموزانی که بینایی‌شون به شدت ضعیف شده یا اصلاً نمی‌بینند باید ارتباطهای غیرکلامی‌رو یاد بگیرند.
اما توضیح نیستاگموس … نیستاگموس که به فارسی به اون دودوئک هم میگن حرکات غیر‌ارادی و سریع چشم‌ها به صورت چرخشی یا افقی یا عمودیه و به نقطه‌ای که این حرکات یا لرزش در اون به حداقل برسه و فرد بهترین دید‌رو داشته باشه نول (یا نال) پوینت میگن که ما به نقطه‌ی صفر ترجمه‌اش کرده‌ایم.
کودکان و بزرگسالان بینا تقریباً تمام مهارت‌های اجتماعی‌شون‌رو با دیدن محیط و دیگران، و انتخاب رفتار متناسب اجتماعی بر اساس این مشاهدات یاد می‌گیرند. دانش‌آموزانی که ضعف بینایی دارند باید کِی و چگونه لبخند زدن، اخم کردن، سر تکون دادن، چشمک زدن، شونه بالا انداختن، و خیلی مهارت‌های ارتباطی غیرکلامیِ دیگه‌رو آموزش ببینند.
رفتار و حرکات خاص
ممکنه دانش‌آموزان از طریق رفتار یا حرکات خاصی که به لحاظ اجتماعی مناسب نیستند و گاهی نابینایی‌گرایی نامیده میشن، به دنبال آرامش یا تحریک باشن. به طور کلی رفتارهای اجتماعی تحت تأثیر منفیِ ناتوانی در دیدنِ رفتارهای اجتماعی دیگران قرار می‌گیرند. این موضوع می‌تونه موجب بیگانگی دانش‌آموزان از همسالانِ بیناشون بشه. پس:
– انجام حرکات خاص‌رو منع کنید. رفتارهای غیرکلامی مثل سر چرخوندن، دست توی چشم کردن، مدام تکون دادن دست‌ها یا تاب دادن بدن بین بچه‌هایی که مشکل بینایی دارند معموله. دانش‌آموزان‌رو به جای انجام این کارها باید به سمت دیگه‌ای سوق داد؛ به‌خصوص مالیدن چشم‌ها که می‌تونه آسیب دائمی وارد کنه و موجب گود افتادگی چشم بشه.
– به دانش‌آموزانی که ضعف بینایی دارند باید بگید کدوم رفتار کجا مناسبه، کدوم رفتار کجا نه. مثلاً با ملاحظه‌کاری ولی جدی بهشون بگید خودشون‌رو در ملأ عام نخارونند یا دست توی دماغشون نکنند چون دیگران می‌بینند و این رفتار مناسبی نیست.
– برای دانش‌آموزان نابینا و بینا از مقررات انضباطی یکسان استفاده کنید. همه‌ی دانش‌آموزان برای این که در جامعه پذیرفته بشن باید اَعمال و رفتار مورد قبول جامعه‌رو یاد بگیرند. پذیرش اَعمال و رفتار نامناسب نه تنها مهارت‌های اجتماعی مناسب‌رو به دانش‌آموزان نابینا آموزش نمیده، بلکه باعث میشه همسالانِ بیناشون احساس کنند شما بینشون فرق می‌گذارید. این موضوع ممکنه باعث ایجاد خصومت بین دانش‌آموزان بشه.
ارتباطهای غیرکلامی
با تشویق دانش‌آموزان به انجام این کارها، اونا‌رو در جهت تقویت ارتباطهای غیرکلامیِ مورد تأیید اجتماع کمک کنید:
- تماس چشمی و یا روی کردن به سخنگو. این درخواست بجاییه که به دانشآموز بگید وقتی دارید باهاش حرف می‌زنید به شما یا به سمت شما نگاه کنه (یعنی صورتش مقابل سخنگو باشه). این یک مهارت اجتماعیه و مهمه که دانشآموز اونو یاد بگیره. در عین حال یادتون باشه بعضی از دانش‌آموزان نگاه خارج از مرکز دارند (یعنی وقتی سرشون‌رو به یک طرف کج می‌کنند یا برمی‌گردونند بهتر می‌بینند). در این موارد هم باز باید تشویقشون کنید که بدن و صورت خودشون‌رو به سمت کسی که باهاش صحبت می‌کنند بگردونند.
- بدن‌رو در وضعیت درست قرار دادن. بعضی از دانش‌آموزان نابینا یا کم‌بینا تمایل دارند سرشون‌رو پایین بندازند طوری که چونه مماس با سینه باشه؛ یا این که سرشون‌رو عقب بگیرند؛ یا شونه‌هاشون‌رو جلو بِدَن و قوز کنند. اونا‌رو تشویق کنید که سرشون‌رو بالا بگیرند ( البته نه به طرف سقف) و رو به فعالیتی باشند که مشغولش هستند.
- رعایت فاصله‌ی مناسب هنگام صحبت با کسی که در کنارش ایستاده‌اند. به دفعات پیش میاد که دانش‌آموزان به کسی که کنارشونه خیلی نزدیک میشن تا بهتر ببینندش. باید اونا‌رو از این کار پرهیز داد چون به لحاظ اجتماعی پسندیده نیست و می‌تونه باعث بشه دیگران معذب بشن و از مصاحبت با چنین دانش‌آموزانی خودداری کنند.
آگاهی از احساسات (منظور از احساس معنی این کلمه در روان‌شناسی است. معادل emotion)
دانش‌آموز‌رو تشویق کنید که:
- موقع خستگی یا در شرایط پرتنش برای آروم شدن از یک شیء آشنا استفاده کنه.
- وقتی غمگینه یا ناراحته یا درد داره با یک نفر دیگه ارتباط برقرار کنه.
- به لحن صدای اشخاص پاسخ مناسبی بده.
- با خیال راحت احساسات قوی‌رو بیان کنه. دانش‌آموزان نابینا یا کم‌بینا ممکنه از صدمات جسمی و ترک محیط‌های آشنا ترس زیادی داشته باشند.
- طیف احساسات‌رو بشناسه.
- با سرگرم شدن به یک فعالیت بدنی احساسات منفی و انرژی اضافی‌اش‌رو به روش‌هایی که مورد قبول اجتماعه تخلیه کنه. (مثل جست‌وخیز کردن روی یک ترامپولین [یا تشک پرشِ] کوچک، نشستن روی یک توپِ درمان و بالا و پایین پریدن، [توپ درمان توپ بزرگیه که میشه رویش نشست و در “کاردرمانی” و تمرین‌های ورزشی ازش استفاده میشه]، کشیدن یا پیچوندن اسباب‌بازی‌های فیجت [یا تسکین دهنده‌ی بی‌قراری]، پا زدن روی دوچرخه‌ی ثابت، وزنه زدن، پیاده روی، دویدن، و غیره).
- احساساتش‌رو با درجه‌ای متناسب با علت، محیط، و اهمیت موضوع بروز بده. براش توضیح بدید که کاملاً طبیعیه وقتی اوضاع مطابق میل آدم پیش نمیره غمگین بشه، اما مهم اینه که شدت بروز احساسات دست خودش باشه.
- محبتش‌رو با توجه به شخص، مکان، و شرایط به شیوه‌های مورد قبول اجتماع ابراز کنه.
