سلام به همه دوستان ما و محله نابینایان.

امید که در قلب پاییز، دل‌هاتون به گرمای خورشید تابستون باشن!

دفعه پیش سفری طولانی در جهان آزاد‌رو شروع کردیم و از افراد مجرب نکاتی در مورد آموزش تحرک و جهتیابی به نابینایان چند‌معلولیتی یاد گرفتیم. امروز به ادامه سفرمون می‌پردازیم تا دفتر نکته‌هامون‌رو با آموزه‌های بیشتر حجیمتر کنیم.

از اونجایی که گشت امروزمون ادامه سفر دفعه پیشه، مقدمه چینی‌های مربوطه در بخش اول به عمل اومده و تکرار لازم نیست و در نتیجه بد نیست که بی‌هیچ توضیح اضافه‌ای وارد ادامه ماجرا بشیم!

مشخصات نشریه:

• نام مقاله: Teaching Orientation & Mobility to Students with Visual Impairments and Additional Disabilities
  آموزش تحرک و جهتیابی به دانش‌آموزان با آسیب بینایی توأم با دیگر  معلولیت‌ها: بخش دوم
• نویسندگان: «ماری-نول چِین‌بِرلین» و «دنیس ماکِنستَد »
• مترجم: مریم موسوی
• منبع: Future Reflections

کاوش

قبل از این که به دانش‌آموز عصا بدهید، منتظر حرکت کردن او نباشید. گاهی اوقات دانش‌آموزان درک نمی‌کنند که ممکن است چیز‌هایی  خارج از مکانی که آن‌ها در آن حضور دارند، وجود داشته باشد، بنا بر این دلیلی برای کنجکاوی فراتر از محیط قابل دسترسشان ندارند. کودکی که هنوز راه رفتن را شروع نکرده است می‌تواند از نشستن و کاوش در محیط اطراف خود با عصا بهره‌مند شود.

اگر دانش‌آموز تمایلی به در دست گرفتن عصا ندارد، چیز دیگری را برای نگه داشتن به او بدهید. برای بچه‌های کوچک، از اسباب‌بازی‌های قابل هل دادن یا رل دستمال کاغذی استفاده کنید. برای دانش‌آموزان بزرگ‌تر با دسته بالایی عصا به جای خود عصا شروع کنید. بدین ترتیب دانش‌آموز متوجه می‌شود که رل دستمال کاغذی یا دسته عصا چیز‌هایی که فراتر از دسترس آن‌ها وجود دارند را پیدا می‌کنند. پس از آن می‌توانید از رل بسته‌بندی کاغذ و یا چوب تبل استفاده کنید و در نهایت عصای سفید بلند را به دستشان بدهید.

زمان زیادی برای کاوش با عصا به دانشآموز بدهید. زمانی که دانش‌آموز اولین عصای خود را در دست می‌گیرد، تمام محیط اطرافش حتی سقف را کاوش می‌کند! در دست گرفتن اولین عصا شبیه به زدن اولین عینک است. به دانش‌آموزان (به ویژه آن‌هایی که کم‌‌شنوا هستند) اجازه دهید تا سقف را با عصا لمس کنند یا به آرامی به دیوارهای بلند اطرافشان ضربه بزنند. این یک فرصت برای آنهاست تا با محیط اطرافشان آشنا شوند. خوب است که در ابتدای آموزش به دانش‌آموزان اجازه لمس سقف با عصا را بدهید و به دنبال آن ادامه آموزشتان را در حالی که انتهای عصا‌ها روی زمین قرار گرفته‌اند پیش ببرید. لمس سقف با عصا می‌تواند دانش‌آموزان را از محیط اطرافشان آگاه سازد اما ممکن است دیگر هم‌کلاسی‌هایشان را در معرز آسیب قرار دهد. توصیه می‌شود که دانش‌آموزان تماشاگر را در یک فاصله ایمن قرار دهید!

به دانش‌آموزان استفاده‌های دیگر عصا را نشان بدهید. عصا می‌تواند چیزی فراتر از ابزاری برای راه رفتن باشد. مربی می‌تواند دانش‌آموز را تشویق کند تا با عصا ارتفاع سقف یا عمق یک چاله را بسنجد. حتی می‌توان از عصا برای اندازه‌گیری وسایل و یا بیرون کشیدن وسایل گم‌شده از زیر مبل استفاده کرد.

از شرایط آب و هوا آگاه باشید حتی اگر در فضای داخل مشغول به کار هستید. برخی از دانش‌آموزان بسیار تحت تأثیر تغییرات حسی قرار می‌گیرند. ممکن است یک دانش‌آموز در روز‌هایی که هوا آرام است عملکرد خوبی داشته باشد اما روز‌هایی که باد می‌وزد در مقابل تکمیل آموزشش مقاومت نشان دهد.

از اینکه دانش‌آموز کدام محیط را ترجیح می‌دهد؛ مطلع باشید. اگر دانشآموزی فقط در محل فعالیت خود احساس راحتی می‌کند، یک وسیله کار ضروری را چند  سانت دورتر ببرید تا مجبور شود دستش را به سمت آن دراز کند یا حتی یک قدم بردارد. نوآوری هنگام کار با دانش‌آموزانی که به شدت تحت تأثیر تغییرات قرار می‌گیرند ضروری است.

به یاد داشته باشید چیزی که برای یک دانش‌آموز مؤثر است ممکن است برای دیگری بی‌اثر باشد. مربی باید راه‌هایی بیابد تا هر دانشآموز خاص را برای حرکت ترغیب کند. بدون انگیزه موفقیت حاصل نمی‌شود. دانش‌آموزی که از سر خوردن روی سرسره لذت می‌برد، ترقیب شد که روی مهارت‌های تحرک و جهتیابی خود کار کند تا بتواند به زمین بازی برود. زمان بیشتر برای سرسره‌بازی جایزه وی بود.

جا به جایی نقش‌ها را امتحان کنید، بدین گونه که دانش‌آموز مربی شود و مربی دانش‌آموز باشد. وقتی او درس را ارائه می‌دهد، مربی ممکن است متوجه شود که چرا در یک منطقه خاص با مشکل مواجه می‌شود.

از ایجاد تفریح در حین تدریس غافل نشوید. دانش‌آموزان از رفتن به مکان‌های خاص لذت می‌برند. آموزش تحرک موجب وقفه و استراحت در روال معمول آن‌ها می‌شود.

اعتماد دانش‌آموزتان را جلب کنید. اگر قولی به دانش‌آموزی می‌دهید، به آن عمل کنید.

کار گروهی

به والدین اجازه بدهید که با راهنمایی شما معلم شوند. هنگامی که والدین می‌ترسند اجازه استفاده از عصا به کودک را بدهند، مربی باید به والدین آموزش دهد. از والدین دعوت کنید که در آموزش‌های عبور و مرور با شما همراه شوند. والدین مفاهیم، اهداف، تکنیک‌ها و روش‌های اساسی آموزش تحرک و جهتیابی را درک خواهند کرد. «کاستلانو، 2010».

ارتباط خود را با تیم حفظ کنید. وقتی به صورت گروهی عمل می‌کنید، همه اعضای تیم می‌توانند کمک کنند. اعضای تیم شامل والدین، معلمان دانش‌آموزان دارای اختلالات بینایی، متخصصان کار و فیزیوتراپی، معلمان کلاس و آموزش‌های ویژه و پزشکان می‌شوند. هر کسی که با کودک کار می‌کند یا با او زندگی می‌کند، تنها با تهیه لوله‌های کاغذی خالی قادر به کمک کردن می‌باشد.

آموزش به دانش‌آموزان نابینا-ناشنوا

درجات و انواع مختلفی از اختلالات بینایی و شنوایی وجود دارد. یک شخص می‌تواند در هر بخشی از طیف شنوایی از کم‌شنوا تا کاملاً ناشنوا قرار گیرد. او ممکن است فقدان دریافت فرکانس‌ها را از کم‌ترین تا بالا‌ترین سطح داشته باشد. هر سطحی از آسیب شنوایی می‌تواند در رفت و آمد فرد به صورت مستقل خلل ایجاد کند و این موضوع موجب اضطراب در مربی می‌گردد.

ارتباط با دانشآموز نابینا-ناشنوا می‌تواند شامل قرار دادن دست در دست شخص، ایجاد علائمی در فاصله نزدیک یا  برای دانشآموزانی که دید تونلی دارند ایجاد علائم از فاصله بیشتر باشد، اما علائم باید در نزدیکی بدن شخص ایجاد شوند. دانش‌آموزی که با مشکل شدید شنوایی مواجه است، ممکن است با استفاده از زبان اشاره ارتباط برقرار کند. مگر اینکه مربی زبان اشاره را نداند که در این صورت ناچار به گرفتن کمک از یک مترجم یا یک کمک‌مربی می‌شود.

کمک‌مربی برای کار با اشخاصی که هم نابینا و هم ناشنوا هستند آموزش می‌بیند در حالی که مترجم تنها برای ارتباط با افراد کمشنوا یا ناشنوا آموزش دریافت می‌کند. کمک‌مربی می‌تواند طرح‌هایی ویژه برای افراد خاص ارائه دهد. او می‌تواند در جهت دستیابی فرد به اطلاعات محیطی که در غیر این صورت قابل دسترس نبوده و یا ناقص می‌باشد به وی کمک کند. «اسکی-های، 2010». همچنین با گسترش یک رابطه مطمئن با فرد نابینا-ناشنوا؛ کمک‌مربی می‌تواند از طریق ارتباط اجتماعی و عاطفی به وی یاری رساند. «اسکی-های، 2010».

برخلاف مترجمین شفاهی؛ کمک‌مربیان ممکن است ترجمه کلمه به کلمه انجام ندهند. برای مثال: اگر دانش‌آموز قادر به درک دستور‌العمل یا مفاهیم نباشد، کمک‌مربی وارد عمل شده و طبق آموزشی که دیده است کلام را برای انتقال معنی آن تغییر می‌دهد. هنگام کار با یک کمک‌مربی، این امر برای مربی ضروری است که درک کند کمک‌مربی مفاهیم تحرک و جهتیابی را به طور کامل منتقل می‌کند.

پیش از برگزاری آموزش مترجم یا کمک‌مربی مربوطه را ملاقات نموده و اصطلاحات مرتبط با آموزش تحرک و جهتیابی را با ایشان مرور نمایید. همه کلمات دارای علامت اشاره معین نیستند، بنابر‌این لازم است که مربی کلمات مربوط به آموزش تحرک و جهتیابی را به منظور مشخص کردن علامتی خاص برای بیان آن‌ها مرور کند. مربی می‌تواند علائم تخصصی از پیش تعیین شده مانند گرفتن عصا به صورت عمودی، گرفتن مداد به صورت کشیده، راه رفتن روی خط صاف بین دو سطح متفاوت، راه رفتن با گام‌های درست را به مترجم و کمک‌مربی آموزش دهد.

از مترجم و کمک‌مربی بخواهید که از ایفای نقش به عنوان مربی خودداری نمایند. این می‌تواند موضوعی هائز اهمیت باشد. ممکن است دانش‌آموز به مترجم کاملاً وابسته شده و مترجم او را به طور کامل محافظت کند. با این وجود، به دلایل مربوط به ایمنی، بسیار ضروری است که دانش‌آموز برای دریافت راهنمایی‌های آموزشی خارج از حیته تخصصی مترجم و کمک‌مربی به آنها مراجعه نکند.

مشخص کنید که مترجم چه زمانی برای فراهم کردن اطلاعات خارج از آموزه‌های تحرک و جهتیابی مجاز است. کمک‌مربی ممکن است اقدامات و فعالیت‌هایی را که در محیط اطراف دانش‌آموز صورت می‌گیرد با زبان اشاره به وی توضیح دهد. توقف آموزش توسط مترجم برای انتقال اطلاعات بی‌ربط به درس و غالباً گیج‌کننده توصیه نمی‌شود.

برای استفاده از چشم‌بند آماده شوید. شاید برای برخی مربیان داشتن دانش‌آموزی با آسیب شنوایی که از چشم‌بند استفاده کند نگران‌کننده باشد. آموزش با چشم‌بند در صورت ایجاد علائم توافق‌شده‌ای میان مربی و دانش‌آموز که به دانشآموز اجازه می‌دهد آموزش را متوقف کند و سوالی بپرسد یا به مربی اجازه ارائه آموزش‌های بیشتری را بدهد می‌تواند موفقیت‌آمیز باشد. شاید مربی بتواند به آرامی به چشم‌بند دانش‌آموز ضربه بزند یا دستش را سه بار فشار دهد. اینگونه علائم دانش‌آموز را برای بالا بردن چشم‌بند و برقراری ارتباط بینایی مجاز می‌کنند. دانش‌آموز نیز می‌تواند با استفاده از چشم‌بندش علامت بدهد یا به آن ضربه بزند تا برای بالا بردنش اجازه بگیرد.

در اینجا چند نکته قابل توجه دیگر نیز برای مربیان آورده شده است.

یک علامت رمز به عنوان کد فرار داشته باشید. اگر در شرایط خاص مثل آتش‌سوزی و یا طوفان پایان دادن به آموزش ضرورت پیدا کرد، مربی یا کمک‌مربی با انگشت یک علامت ضربدر روی پشت دانش‌آموز ترسیم می‌کند. از تکنیک راهنمای انسانی برای هدایت سریع دانشآموز استفاده کنید. در حالت ایده‌آل می‌توان از قبل روش‌های ترک سریع مکان را توضیح داد و تمرین کرد. دانشآموز می‌تواند این اطمینان را داشته باشد که وقتی در مکانی امن قرار گرفت، توضیحی در مورد شرایط دریافت خواهد کرد.

در صورت نیاز مدت زمان آموزش را تنظیم کنید. دانش‌آموز برای اینکه با پوشیدن چشم‌بند سازگاری پیدا کند به زمان بیشتری نیاز خواهد داشت. این نکته را در نظر داشته باشید که او برای جمع‌آوری اطلاعاتی که نمی‌تواند از طریق شنوایی به دست بیاورد به اندک بینایی خود وابسته است. بهتر است مربی آموزش را در مکان‌هایی که برای دانش‌آموز کاملا آشنا هستند شروع کند. دانشآموز به منظور گردآوری شجاعت لازم برای ترک منطقه امن خود و اعتماد به اطلاعاتی که یک عصای سفید بلند می‌تواند در اختیارش قرار دهد به زمان نیاز دارد.

ارتباط فیزیکی با دانش‌آموز را به عنوان یک طناب نجات در نظر بگیرید. در ابتدای آموزش ممکن است دانش‌آموز تمایل به حفظ ارتباط فیزیکی با مترجم یا مربی داشته باشد. این ارتباط می‌تواند با گرفتن دستی که عصا را نگه نداشته است؛ حفظ شود. زمانی که اعتماد به نفس وی افزایش یافت ارتباط را می‌توان با گرفتن بازو، شانه و یا قرار دادن دست بر پشت وی حفظ کرد. در مرحله بعد مربی می‌تواند به راحتی در فاصله ای اندک از دانش‌آموز راه برود و در صورتی که او احساس نا‌امنی کرد ارتباط فیزیکی را برقرار کند.

زمان اضافی را برای رفع مشکلات در نظر بگیرید. ممکن است دانش‌آموز به سادگی نا‌امید شود و یا گاهی اوقات به استراحت نیاز داشته باشد. مربی می‌تواند به او اجازه دهد که چشم‌بند را بردارد و با یکدیگر در مورد راهکار‌هایی امکان‌پذیر برای حل مسائل صحبت کنند. زمانی که دانش‌آموز آمادگی بازگشت به آموزش را پیدا کرد و چشم‌بند دوباره روی چشم‌هایش قرار گرفت، لازم است با کمک مربی به همان نقطه ای که باعث نا‌امیدی او شده بود برگردد تا بتواند فرایند یادگیری را ادامه دهد. در برخی شرایط، ممکن است که نیاز باشد آموزش در آن زمان رها شود.

زمانی را اختصاص دهید که دانش‌آموز با دستانش اشیایی را که توسط عصا پیدا کرده؛ لمس کند. این نکته را به خاطر داشته باشید که ممکن است دانش‌آموز با صدایی که از ضربه زدن با عصا به یک شیء ایجاد می‌شود نتواند متوجه شود که آن شیء چیست. اگر عصا به یک سطل زباله برخورد کند دانش‌آموز می‌تواند با استفاده از دست آزاد خود میله ی عصا را رو به پایین به سمت شیء دنبال کند.

شاید دانش‌آموز ترجیح دهد که به جای انجام حرکت ضربه‌ای؛ عصا را روی زمین بغلتاند. اگر او قادر به استفاده از پژواک دریافتی از محیط اطراف نباشد می‌تواند با غلتاندن انتهای عصا  اطلاعات بیشتری را در مورد سطح زمین به دست بیاورد. اگر دانش‌آموز از نوک عصای منعطف استفاده می‌کند، مربی باید در نظر داشته باشد که آن را با یک نوک فلزی عوض کند. نوک فلزی اطلاعات دقیق‌تری را در مورد سطح زمین منتقل می‌کند. این نوع از نوک یا غلتک به راحتی بر روی سطوح یخی می‌لغزد و در پیاده‌رو‌ها لرزش‌هایی را ایجاد می‌کند. همچنین تشخیص فرش، از کاشی با استفاده از نوک عصای فلزی آسان‌تر است.

هنگام عبور از خیابان، ممکن است دانش‌آموز برای پیش رفتن وابسته به مربی باشد. برای کنترل عبور همزمان از خیابان، مربی به جای در نظر گرفتن توانایی دانش‌آموز، گذرگاه را مورد بررسی قرار می‌دهد.

در صورت امکان، آموزش باید بر روی دیگر حواس دانش‌آموز تأکید داشته باشد. بوها قادرند نشاندهنده فروشگاه‌های چرم، رستوران‌ها و آرایشگاه‌ها باشند. حس کردن یک نسیم ملایم می‌تواند نشان‌دهنده یک کوچه باشد و احساس جریان هوای گرم در یک روز سرد می‌تواند بدین معنا باشد که دانش‌آموز در حال عبور از یک محیط بسته است.

مسیر‌هایی که برای آموزش انتخاب می‌شوند باید دارای نشانه‌های ملموس و بدون تغییر باشند. تیرک‌های سیمانی، جایگاه اتوبوس، تغییر در پیاده‌رو و یا مصالح تشکیل‌دهنده کف زمین، آسانسور و یا پله‌ها از موارد واضح و دائمی به شمار می‌آیند.

عصای سفید در کنار عصای زیر بغل و یا ویلچر

اغلب افرادی که در کنار نابینایی دارای ناتوانی جسمی-حرکتی نیز هستند همزمان با عصای سفید؛ از عصای زیر بغل، واکر، عصاهای دستی و ویلچر استفاده می‌کنند. این افراد پتانسیل رفت و آمد به صورت مستقل را دارند و به طور کامل نیز می‌توانند از آموزش‌های تحرک و جهتیابی بهره ببرند.

ویلچر‌های مناسب‌سازی‌شده برای نیاز‌های کاربر‌های خاص طراحی شده‌اند. این نکته هائز اهمیت است که مربی با ویژگی‌های هر ویلچر آشنا بوده و ارزیابی کند که کدام قابلیت‌ها برای دانش‌آموز مناسب است. در اینجا پیشنهاد‌هایی برای آموزش تحرک و جهتیابی به دانش‌آموزانی که از ویلچر استفاده می‌کنند؛ ارائه شده است:

از عصایی بلندتر از آنچه معمولا نیاز است استفاده کنید. در قسمت جلوی ویلچر جایی برای قرار گرفتن پا‌های کاربر تعبیه شده است. عصای بلند‌تر این امکان را برای دانش‌آموز فراهم می‌سازد که با جلو و عقب بردن عصا بتواند فضای مقابل خود را بررسی کند.

وقتی دانش‌آموزی نتواند ویلچر را به طور مستقل حرکت دهد، همچنان می‌تواند از عصا استفاده کند. حتی اگر فرد استفاده‌کننده از ویلچر به کمک شخص دیگری حرکت کند، عصا به او اجازه می‌دهد تا نشانه‌های محیطی مانند شیب‌ها، ورودی ها و تغییرات سطوح زمین را تجربه کند.

فردی که از ویلچر دستی استفاده می‌کند قبل از حرکت، می‌تواند عصا را چند فوتی به سمت چپ و راست حرکت دهد. ویلچر باید تنها زمانی حرکت کند که شخص با استفاده از عصا از محیط پیش روی خود کاملاً آگاه شده باشد. دانش‌آموزانی که از ویلچر‌های موتوردار استفاده می‌کنند، لازم است که سرعت حرکت ویلچر را متناسب با سرعت خودشان در حرکت دادن عصا برای بررسی محیط پیش رو تخمین بزنند. حرکت عصا باید با حرکت ویلچر هماهنگ باشد. ویلچر نباید سریع‌تر از عصا پیش برود.

حسگرهای تشخیص موانع را بر روی ویلچر نصب کنید. این ابزار می‌تواند به دو طرف ویلچر متصل شود و هنگام نزدیک شدن به دیوار و یا ردیف قفسه‌ها به دانش‌آموز هشدار دهد. این حسگرها ب طور معمول روی اتومبیل‌ها نصب می‌شوند و از امکان سایش لاستیک‌ها با موانع جلوگیری می‌کنند. «وینر 2010».

برای اینکه دانش‌آموز به عنوان یک فرد با آسیب بینایی شناخته شود، یک عصای سفید کودک به پشت ویلچر وصل کنید. از آنجایی که همه ویلچرها شبیه هم نیستند، بهتر است عصا را در بهترین مکان برای دید مطلوب قرار دهید.

یک کیسه به ویلچر متصل کنید تا دانش‌آموز بتواند عصای تاشو یا تلسکپی خود را در آن قرار دهد. عصا باید به راحتی در دسترس دانشآموز قرار گیرد تا بتواند فضاهای باز مانند ورودی درها را پیدا کند.

در ادامه نکاتی برای تطبیق استفاده همزمان دانشآموزان از عصای سفید و عصای زیر بغل ارائه شده است:

لازم است دانش‌آموز عصا را آزادانه بین دو انگشت اشاره و میانی نگه دارد. در حالی که دانش‌آموز راه می‌رود و همان‌گونه که دست‌هایش را روی عصای زیر بغل قرار داده است، عصای سفید در دست راست یا چپ او به سمت جلو حرکت می‌کند. بین هر قدم، شخص باید با عصای سفید مسیر را بررسی کند تا مطمئن شود راه هموار است و می‌تواند قدم بعدی را به جلو بردارد.

از یکی از عصا‌های زیر بغل به عنوان عصای سفید استفاده کنید. اگرچه این روشی ایده‌آل به نظر نمی‌رسد، اما در فضا‌های کوچک‌تر و برای کسانی که آهسته راه می‌روند می‌تواند مفید باشد. دانش‌آموز می‌تواند عصای زیر بغل را مشابه عصای سفید در جلوی بدن خود به اندازه عرض شانه حرکت دهد و سپس از آن برای برداشتن قدم و پیش رفتن استفاده کند.

یک عصای سفید کودک به عصای زیر بغل دانش‌آموز متصل کنید تا وی به عنوان یک فرد دارای آسیب بینایی شناخته شود.

اگر دانش‌آموز نیازمند به استفاده از تنها یک عصای زیر بغل باشد، می‌تواند عصای سفید را با دست دیگر بگیرد.

ادامه دارد.

یادداشت‌ها:

Merry-Noel Chamberlain:

Denise Mackenstadt:

O&M:

National Orientation & Mobility:

Castellano:

TVIs:

American Sign Language (ASL): زبان اشاره امریکایی.

SKI-HI:

Wiener: